فصلنامه اندیشه حوزه، سال دوازدهم ،شماره اول، فروردین و اردیبهشت 1385،ص 92
_______________________________________________
گره خورده است. در میان الهیدانان انگلیسی، هیك یكی از مهمترین كسانی است كه یافتن پاسخی نظاممند به مسائل فكری دربارهی ادیان دیگر را مهم تلقی كرده، و از این رو فلسفه و الهیات وی در خور توجه است.
كثرت گرایی دینی، گرچه ابتدائا در متون فلسفهی دین و الهیات مسیحی مطرح شد، اما چند سالی است كه نظر برخی از متفكران اسلامی نیز بدان معطوف شده، و چالشهایی را در حوزهی اندیشهی دینی پدید آورده است. به همین سبب، در این نوشتار تلاش بر آن است كه با استفاده از آراء و نظریات استاد مطهری و استاد جعفری، علاوه بر جست و جو از دیدگاه ایشان در باب مسألهی ادیان دیگر (كثرت دین)، مشخصا موضع این دو متفكر در خصوص نظریهی كثرت گرایی دینی نیز تبیین شود. در این راستا، پس از تبیین بحث و طرح مباحث مقدماتی و بسترهای تاریخی كثرت گرایی و همچنین برخی نظریات كثرت گرایانه، دیدگاه جان هیك دربارهی كثرت گرایی دینی حقیقتشناختی، گزارش و سپس با تكیه بر مبانی و دیدگاههای استاد مطهری و استاد جعفری مورد نقد و بررسی واقع شده است. در ادامهی بحث، دیدگاه این دو اندیشمند اسلامی در خصوص حقانیت و نجات بخشی ادیان دیگر تبیین شده است.
به طور خلاصه، در این مقاله استدلال شده است كه كثرت گرایی دینی هیك با تعالیم اسلامی و دیدگاه استاد مطهری و استاد جعفری سازگار نیست. اشكال اساسی برنامهی كثرت گرایی هیك در نوع نگرش وی به ادیان نهفته است. وی دین را نوعی واكنش انسانی صرف به واقعیت غایی تعبیر میكند، در حالی كه از دیدگاه استاد مطهری و استاد جعفری، دین از وحی الهی سرچشمه میگیرد، و لذا تنوع ادیان نه به دلیل تجارب مختلف از حقیقت مختلف، بلكه ناشی از مشیت الهی است. این دو استاد در مواجهه با موضوع كثرت دینی به روش درون دینی و بیشتر به آیات قرآن كریم توسل میجویند و وحدت دینی (وحدت حقیقی ادیان) را اثبات میكنند. در نگاه قرآنی این دو، ادیان و شرایع الهی، مراتب تفصیل وحی الهی و تجلیات