پیام جاویدان ، سال اول ، شماره دوم ، ص 93

__________________________

وعلامه،لاریب فیه را به هدی اللمتقین اتصال معنایی داده:که‏ بدون هیچ گونه ریبه هدایت است برای متقین،(12)که نظر علامه‏ از لحاظ انسجام کلمات آیه با یکدیگر،

ذلک الکتاب لاریب فیه‏ هدی للمتقین،

از قوام بیشتری برخوردار است.

هدی للمتقین

در اینکه کلمه متقین،از تقوای فطری بحث می‏کند استاد(13)و علامه‏(14)یک نظر را ابراز می‏دارند،اما در اینجا یک‏ بحث ترجمه‏ای درباره این لغت وجود دارد که شهید استاد مطهری در کتاب«ده گفتار»بدان اشاره نموده که:پرهیزگار بار،معنی کلمه متقی را نمی‏رساند و به جای آن کلمه«خود نگهدار»را به عنوان جایگزین پیشنهاد داده است.

نظر این جانب،با توجه به علم زبان‏شناسی فارسی،این‏ است که پرهیزگار در طول ده قرن معنی معادل خود را با کلمه متقی از دست داده است و اگر ما پرهیز را به معنی‏ «توجه و مواظبت»در نظر داشته باشیم نه به معنای «دوری» کاربرد این لغت در زمان حاضر نه تنها بلااشکال،بلکه‏ بسیار خوب است.(15)

الفین یومنون بالغیب

از اینجا نظرات استاد و علامه متفاوت می‏گردد و هر یک‏ نظر خاصی را بیان می‏نمایند.نظر علامه درباره این آیه و آیات دیگر که به دنبال آن آمده،این است که تماما درباره‏ هدایت فطری است و بیان کرده که آیه در مقام این است که‏ بیان نماید شخصی که سلامت فطرت داشته باشد ایمان به‏ خدا می‏آورد...(16)ولی نظر استاد این است که این آیه و آیات‏ دیگر که به دنبال آن آمده،این است که همگی دلالت بر هدایت تشریعی دارد و این آیه بحث توحید را که رکن رکین‏ بعثت انبیاء است،مطرح می‏کند.(17)

آنچه که می‏توان گفت این است که نظرات استاد و علامه‏ از جهت علم تحو با توجه به ترکیباتی که در کتب‏(18) تفاسیر(19)ذکر شده است،مطابقت دارند.البته به نظر این‏ جانب می‏توان قول هدایت تشریعی را ترجیح داد،زیرا:

1-آیات مورد بحث،آیات مدنی است و کلمات ایمان، صلوة،آنفاق،جای خود را به صورت منقول شرعی باز کرده است.

2-آیات بیان می‏کند که کسانی که هدایت فطری را از دست نداده‏اند ارکان عقاید فکری و عملی آنان چیست که‏ از قرآن کسب می‏کنند.

3-به فرض اینکه این قول را که ایمان و اقامهء صلوة و انفاق،بیان آثار فطرت سالم باشد،در مورد ایمان به انزال کتب‏ به غیر از هدایت تشریعی،چه توجیه‏ و تفسیری داریم؟

و یقیمون الصلوة

با توجه با اینکه یقیمون الصلوة عطف به یؤمنون‏ بالغیب است به نظر استاد اصل دومی که قرآن بعد از ایمان به غیب شمرده است به پاداشتن نماز است که طبق‏ هدایت تشریعی مشخص گردیده است.(20)اما نظر علامه بر این است که شخص سلیم الفطره بعد از ایمان به غیب،خود را ملزم می‏یابد که در مقابل او عبادت کند.(21)

به نظر این جانب طبق استدلالی که در

«الذین یؤمنون‏ بالغیب»

بیان شد،نظر استاد ترجیح دارد،به علاوه اینکه این‏ دین است که انسان را ملزم می‏کند در فکر خودسازی و کمال باشد.چنانچه در آیات قرآن مجید آمده است:

«انّنی انااللّه لا اله الاّ انا فاعبدنی و اقم الصّلوة لذکری».(22)

«الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر اللّه،الا بذکر اللّه تطمئن‏ القلوب».(23)

«یا ایتها النّنفس المطمئنة،ارجعی الی ربّک راضیة مرصضیة، فادخلی فی عبادی،وادخلی جنّتی».(24)

«...رضی اللّه عنهم و رضوا عنه،اولئک حزب اللّه الا ان‏ حزب اللّه هم المفلحون».(25)

که می‏توان از آیات فوق الذکر چنین نتیجه منطقی را بدست آورد که اقامه صلوه به شرطی که در آن ذکر اللّه باشد ما را به درجه نفس مطوئنه می‏رساند و نفس مطمئنه ما را لایق‏ رجوع به سوی پروردگار می‏کند و شایستگی این را پیدا می‏کنیم که خداوند ما را جز گروه خود یعنی حزب اللّه،نام‏ ببرد،

(اللّهم ارزقنا و انت خیر الرّازقین)

و این آثار درونی همین‏ نمازی است که در شرع آمده است و انسان را به درجات‏ عالی می‏رساند و از جهت برونی هم چنین است که:

«اتل ما اوحی الیک و اقم الصّلوة،و انّ اصّلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذکر اللّه اکبر و اللّه یعلم ما تصنعون.»(26)

و مما رزقناهم ینفقون

همچنین و مما رزقناهم ینفقون عطف بر آیات قبل‏ است،طبق دیدگاه استاد مطهری انفاقی مد نظر است که‏ شرع راهنمایی و ترغیب و تشویق می‏کند(27)که در نتیجه‏ باعث جامعه سازی است و حقیقةخود باز یک نوع‏ خوسازی و کمال مؤمن است که به وسیله

«جاهدوا باموالکم‏ و انفسکم فی سبیل اللّه،ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون،(28)

نشان می‏دهد که محبوب حقیقی‏اش اللّه است و مصداق