مجله نامه مفید - شماره 17، ص 206

یك: فرضیه‏های مطرح در مشروعیت حكومت‏ها

تعریف حكومت و دولت در نگاه نخستین، امر روشن و سهل به نظر می‏رسد، اما با توجه به تكثر مكاتب سیاسی و تئوری‏های مشروعیت و انواع حكومت و ماهیت و غایات آن، پیچیدگی تعریف آن روشن می‏شود. عالمان سیاست گاهی حكومت (Government) و دولت (state) را دو واژگان مترادف تعریف كرده‏اند. اما برخی دیگر، حكومت را شعبه‏ای از دولت تفسیر كرده‏اند. حكومت به دستگاه خاصی اطلاق می‏شود كه مسؤولیت اعمال قدرت و حاكمیت سیاسی و اجرایی را بر عهده دارد. اما دولت فراتر از آن و شامل مجموعه قوای سه گانه و دیگر اموری است كه ارتباط فرد و جامعه را با مجموعه حكومت كننده، تنظیم می‏كند.

كلایمرودی، آندرس و كریستول در این باره می‏نویسند:

«دولت از نقطه نظر علم سیاست و حقوق عمومی، عبارت از اجتماعی از مردم (با جمعیت تقریباً زیاد) است كه بطور مداوم در سرزمین معلومی سكونت اختیار كرده و مستقل (و یا تقریباً مستقل) بوده و دارای یك حكومت متشكل باشند كه اكثریت جمعیت مذكور عادتاً از دستورات آن اطاعت نمایند. دولت، اجتماعی است برای اجرای هدف‏های عموم، در صورتی كه حكومت دستگاهی است (یا همانطور كه گارنر می‏گوید) سازمان، اداره و یا تشكیلاتی است كه بوسیله آن، هدف‏های مذكور اجرا شود.»(1)

دولت در تعریف فوق با چهار مؤلفه [1. جمعیت 2. سرزمین 3. حكومت 4. حاكمیت یا استقلال[ تفسیر و مشخص شده است. اما در این تعریف به دو مشخصه دیگر دولت - یعنی قانون و عدالت - توجهی نشده است. به نظر می‏رسد در دید تعریف كنندگان فوق، مشخصه قانون و عدالت از امتیازات دولت مشروع و عقلانی است.

اما رواقیون قدیم و مسیحیان اولیه و سن اگوستین تأكید داشتند كه عدالت لازمه دولت است.(2)علامه شهید با اعتباری دانستن حكومت و تركیب آن از امور و اجزای مقوّم، مانند قانون، دفاع از هجوم خارجی، امنیت، فصل خصومت و اجزای غیر مقوّم مانند حفظ مواریث فرهنگی و ارائه خدمات عمومی نظیرمخابرات و بهداشت، حكومت و دولت را در عرض هم قرار داده و تعریف تام از آن دو ارایه می‏دهد.

پس دولت و حكومت، در حقیقت، یعنی مظهر قدرت جامعه در برابر هجوم خارجی و مظهر عدالت و امنیت داخلی و مظهر قانون برای داخل و مظهر تصمیم‏های اجتماعی در روابط خارجی.(3)

استاد در این تعریف، موافق فلاسفه سیاسی است كه عدالت و قانون را در تعریف دولت