فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 22، ص 174

مقدمه:

موضوع دولت و حكومت در اسلام يكي از پيچيده‌ترين مباحث در انديشه سياسي شهيد مطهري است. اين پيچيدگي به اين دليل است كه ايشان براي تدوين جامع و كامل انديشه سياسي خود در باب دولت در اسلام، فرصت و زمان زيادي نداشتند و در واقع با شهادت ايشان، بسط اين ايده‌هاي جامع ممكن نگرديد. برخي يادداشت‌هاي به جا مانده از شهيد مطهري  نشان مي‌دهد كه ايشان چنين برنامة تحقيقي را داشته و درصدد تدوين انديشه سياسي بوده‌اند. در حال حاضر فقط مي‌توان با تكيه بر ديدگاه‌هاي ايشان در آثار مختلف‌به بازسازي انديشة وي دربارة دولت پرداخت [1]، قدر مسلم آن است كه به نظر مطهري بين بناي سياسي ـ اجتماعي اسلام (حكومت و نظام سياسي) وزير بناي فكري ـ اعتقادي اسلامي پيوند وجود دارد و از طريق مطالعه آثار اعتقادي و فكري مطهري مي‌توان به انديشه وي در باب حكومت و دولت در اسلام نزديك‌تر شد. البته اين موضوع از سختي كار نمي‌كاهد، بلكه راه و مسير آن را روشن‌‌تر مي‌كند.

اساس انديشه سياسي شهيد مطهري براي دوران جديد، از يك سو نظريه امامت شيعه و از سوي ديگر حق حاكميت ملي و حقوق مردم است. مطهري در آثار خود در جاهاي مختلف نشان داده كه دغدغه اصلي وي در زمينه حكومت، جمع بين اين دو مؤلفه با استفاده از تجربه‌هاي تاريخي جهان اسلام و جهان معاصر است. مطهري از يك سو به دنبال تحقق اهداف شريعت در حكومت و دولت اسلامي است و از سوي ديگر با توجه به تجارب تاريخي جوامع اسلامي و جوامع غربي، به دنبال انديشه‌‌اي درباره دولت است كه در آن حقوق مردم به طور كامل مراعات شود. به طور طبيعي نگاه شهيد مطهري به مقوله مشروعيت نيز در چارچوب برآوردن همين هدف است.

در وهلة اول بايد گفت كه نگاه ايشان به بحث مشروعيت، نگاه دوگانه‌اي است. همان‌طور كه گفتيم مطهري حاكميت را از يك سو بر مبناي نظرية امامت شيعه و از