فصلنامه پیام، شماره88، ص92

مقدمه

در برهه‏هایی از تاریخ و هر از چندگاهی شخصیت‏هایی پیدا می‏شوند که در یک رشته یا حوزه علمی شهره آفاق شده و زبانزد خاص و عام می‏گردند. این دانشمندان تنها در حوزه تخصص خود وارد میدان شده و به مصاف با سوالات رفته، در مناظرات علمی شرکت می‏کنند. در این میان فرزانگان و فرهیختگان دیگری هستند که با توجه به شایستگی‏ها و ظرفیت‏های وجودی خود، و نیز توانایی‏های خدادادی، در حوزه‏های گوناگون علمی و دینی وارد شده و هدایتگر انسان‏های شیفته علم و حقیقت در حوزه‏های گوناگون می‏گردند. در میان این شخصیت‏های بزرگ در آسمان فقاهت، کلام، تفسیر، رجال، فلسفه، منطق، تاریخ و... نام استاد شهید مرتضی مطهری از درخشش ویژه‏ای برخوردار می‏باشد، به گونه‏ای که امروز متفکران و خردورزان ما به نام این متکلم بزرگ در میان خود مباهات می‏کنند. آنها نیک می‏دانند عصر شکوفایی اسلام در طول تاریخ همواره وامدار حرکت این انسان‏های بزرگ بوده است.

استاد مطهری توانست با بصیرت دینی و شناخت عمیقی که از اسلام و مکاتب دیگر داشت ضمن تشریح آموزه‏های دینی، دفاع از آنها را در دستور کار خود قرار دهد. دغدغه آن یگانه دوران دفاع از دین بود؛ لذا با ژرف اندیشی و وسعت دید خود به عنوان دیده‏بانی بزرگ ضمن شناسایی شبهات و جواب آنها، اسلام را به دور از هر گونه پیرایش و آرایش به نسل مشتاق نشان داد. او که خود یک متکلّم بزرگ بود معتقد بود کار یک متکلم جمع آوری، فهم و تبیین گزاره‏های دینی و مذهبی و دفاع از آنها می‏باشد. او معتقد بود که کلام همانند فلسفه موضوع واحدی ندارد؛ زیرا موضوع مشخص داشتن برای علومی است که مسائل آن علوم وحدت ذاتی دارند؛ اما علومی که مسائل آن وحدت اعتباری دارند نمی‏توانند موضوع واحدی داشته باشند. بنابراین نظریه، علم کلام مجموعه مطالبی است که برای دفاع از حریم دین و اثبات دین و رد دیدگاه‏های مخالفان و معاندان به کار گرفته می‏شود. این مجموعه مطالب را از هر جا و از هر علمی می‏توان فراهم ساخت و بدین سان متکلم می‏تواند بر عرصه مسائل جامعه‏شناسی، روان‏شناختی، اخلاق، حقوق و مانند آن پای نهد و از آن لحاظ که با دین و دیانت پیوند می‏خورد بدانهانظر کند و اگر در این مسائل علیه دین نتایجی برآمده