فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 31 ،ص 155
و برگ مطلب را در آثار دیگرش یافت . آن شهید عزیز، منابع مورد نظر خود در بحث رهبری را با ارجاع به آنها روشن نموده و کارپژوهشگر را آسان کرده است . وی در این یادداشتها مطالب ویژه رهبری را از سایر آثار خویش برگزیده و با دادن نشانی، به محقق این امکان را می دهد که به توسعه بحث در چهار چوب دیدگاه استاد شهید همت گمارد .
1 . تعریف رهبری
در کاوشی دقیق و جامع، با عنوان «پدیده رهبری » ، که توسط یکی از پردازشگران نظریه رهبری تنظیم شده است، تعریف های رهبری اجتماعی از دیدگاه دانشمندان مغرب زمین را طبقه بندی می کند . تعاریف رهبری در این تلاش به 12 گروه طبقه بندی شده و در هر گروه، تعدادی از تعاریف که وجه مشترک دارند، به عنوان نمونه عرضه گردیده است . کوشش برای این طبقه بندی به منزله جزو ضروری شناخت دقیق رهبری قملداد شده است، در پایان نتیجه گیری شده که تعریفها در واقع بیانگر ابعاد گوناگون پدیده رهبری هستند و بر حسب کاربرد، ممکن است از یک تعریف خاص و یا تعریفی مرکب از این ابعاد استفاده گردد . (1)
استاد شهید مطهری در این زمینه می نویسد:
«رهبری و مدیریت در عرف امروز، با همه توسعه و شمولی که پیدا کرده است، اگر بخواهیم مرادف و همانندی برای آنها در مصطلحات اسلامی پیدا کنیم، باید بگوییم: ارشاد (2) و رشد یا هدایت و رشد . قدرت رهبری همان قدرت بر هدایت و ارشاد است در اصطلاحات اسلامی » (3).
این تعریف، در مقابل آن حجم از تعاریف طبقه بندی شده، می تواند روشن کننده غوامض باشد . پردازش استاد شهید نسبت به تعریف خویش، بر این روشنگری می افزاید . ایشان در تعریف رشد که هسته اصلی تعریف است، می نویسد:
«رشد در اصطلاح عرف و معمولی ما، یک کیفیت جسمی است و وصف اندام است، قامتها و اندام ها در اصطلاح و در عرف امروز فارسی، متصف به صفت رشد می شود ولی در اصطلاح فقه اسلامی یک کیفیت روحی است یعنی نوعی بلوغ است در مقابل بلوغ جسمی . می گویند کودک پس از بلوغ جسمی، باید بلوغ روحی نیز پیدا کند تا ثروت را در اختیارش بگذاریم و می گویند تنها بلوغ جسمی برای ازدواج کافی نیست، رشد; یعنی بلوغ روحی نیز لازم است . مقصود از رشد و بلوغ روحی شایستگی و قدرت تشخیص، درک سود و زیان و لیاقت اداره و بهره برداری است به عبارت دیگر، رشد عبارت است از شایستگی و لیاقت برای نگه داری و استفاده و بهره برداری صحیح از وسائل و سرمایه های حیات .» (4)
در جای دیگر می افزاید: