فروغ اندیشه، شماره دهم ويازدهم،‌ ص26

«معرفت نفس،مفتاح خزائن ملکوت است به حکم من عرف نفسه فقد عرف ربه»1«آنکه‏ حق معرفت به نفس،روزیش شده،فیلسوف است چه اینکه فلسفه معرفت انسان،به نفس‏ خود است و معرفت نفس،امّ حکمت است»2

شناخت حقیقت و وصول بدان که غایت حکمت و عرفان است؛معرفت نفس است«آنکه‏ خود را نشناخت،چگونه دیگری را می‏شناسد.»3

آنکه از صحیفه نفس خود آگاهی ندارد،از کدام کتاب و رساله طرفی می‏بندد.4و به کدام‏ واقعیت و حقیقت دست می‏یازد مگر نه این است که

«العارف من عرف نفسه فأعتقها و نزّهها عن‏ کل ما یبعّدها

»5(عارف کسی است که نفس خود را شناخت و آن را آزاد کرد و از هرآنچه که‏ دورش می‏کند،پاک گردانید.)

مردی بنام مشاجع از رسول خدا(صلی اللّه علیه و آله)پرسید:6 -یا رسول اللّه حق چیست؟

-شناخت نفس.

-راه موافقت حق چیست؟

-مخالفت نفس

-طریق خشنود ساختن حق چگونه است؟

-خشم بر نفس

-راه اطاعت از حق چیست؟

-سرپیچی از هوای نفس

-طریق یاد حق چیست؟

-از یاد بردن نفس

-طریق نزدیک شدن به حق چیست؟

-دوری از نفس

-راه دستیابی به این امور چیست؟

-کمک خواستن از حق بر ضدّ نفس.

اکنون شما را به دو دسته روایات توجه داده که به ظاهر با هم تنافی دارند؛یک دسته روایات‏ درباره کرامت نفس و عزت و عظمت آن و شناخت قدر آن و مدارای با آن سخن گفته‏اند و دسته دیگر آن را نزدیک‏ترین و سرسخت‏ترین دشمن انسان برشمرده و مبارزه و جهاد با آن‏ را سبب نجات و سعادت به حساب آورده‏اند.