سوره، پاییز1388، شماره44، ص43
چشم‌‌انداز هنر و زیبایی شناسی در اندیشه و آراء شهید مطهری
مقدمه:
هنر و زیبایی‌شناسی از منظرهای گوناگونی قابل بحث و تدقیق است. مفهوم این واژه در هر یك از حوزه‌های معرفت‌شناسانه، علوم عقلی و علوم نظری، علوم قدیم و علوم جدید، معنایی قابل تفكیك خواهد داشت. اما آن‌چه در این دیدگاه قابل طرح و حائز اهمیت است، بررسی مقوله زیبایی‌شناسی به مفهوم ذاتی (یا فلسفی) آن است. نظر این‌جانب و آن‌چه در این باب نگاشته یا گفته شده آن است كه نقطه غائی و نهایی و فصل مشترك شناخت زیبایی و مفهوم هنر همان فطرت هر انسان است. تلقی افراد از زیبایی كاملاً با سرشت و فطرت انسان‌ها هم‌سان و هماهنگ است. لذا می‌توان این واژه زیبا، ساده و در عین حال پیچیده را واحد قلمداد كرد. از آن‌جا كه فطرت انسان‌ها فطرتی پاك، الهی و خداجو و حقیقت‌خواه است، ناخودآگاه مفهوم زیبایی با خداوند متعال گره می‌خورَد و تمامی زیبایی‌ها در ذات اقدس باری‌تعالی مجتمع خواهد شد. لذا این بحث به‌نوعی با الوهیت پیوند خواهد داشت و مفهومی است ابدی و ازلی كه همه موجودات را تحت تأثیر زیبایی قرار داده است. این نوع از زیبایی، زیبایی مطلق است كه همگان بر آن متفق‌اند، یعنی زیبایی یكتا و یگانه زیبا كه هیچ جمالی فراتر از او نیست. از سوی دیگر، هنر وسیله‌ای برای رسیدن به حالتی از شور و شوق است. به همین دلیل برخی معتقدند كه به‌هرحال، هنر به زندگی‌كردن ارزش می‌دهد. لذا منشأ دین و هنر یگانه است. در ادوار مختلف و در جوامع انسانی هر گاه دین در جامعه حاكم شده است، آثار هنری نیز تعالی یافته و هدف‌مند و جهت‌دار شده است. در جهان اسلام رابطه دین و هنر بیش‌تر در آثار عرفانی نمود یافته اما متأسفانه كم‌تر به فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی توجّه شده است.
«استاد شهید مرتضی مطهری» از جمله عالِمان دینی است كه در این خصوص به بحث‌های فلسفی نشسته و در لابه‌لای آثارش به این موضوع توجّه كرده و نكات ارزنده‌ای را ارائه داده است. او آگاهانه و با شناخت كامل از زمانه و عصر خویش، شناخت زیبایی جهت‌دار را توصیه كرده و می‌فرماید: «انسان اگر بخواهد انسان باشد و به خصلت‌های انسانی برسد باید احساس زیبایی را در خود تقویت كند.»(1)
ایشان در جای دیگری در بحث انسان در قرآن می‌گوید:
«یكی از ابعاد معنوی انسان را علاقه به جمال و زیبایی تشكیل می‌دهد. انسان، جمال و زیبایی را در همه شؤون زندگی دخالت می‌دهد. جامه می‌پوشد برای سرما و گرما به همان اندازه هم به زیبایی خانه توجّه دارد. حتی سفره‌ای كه برای غذا خوردن پهن