قبسات، زمستان 1382و بهار1383 ص54
دربارة چگونگي مفاهيم اخلاقي، بحث و گفت و گوهاي بسياري وجود دارد. پيش از هر چيز بايد مقصود خود از مفاهيم اخلاقي را بيان كنيم.
واژه‌هايي مانند حُسن و قبح، بايد و نبايد و درست و نادرست، مفاهيمي را براي ما تداعي مي‌كنند كه دست كم در ظاهر متفاوت از مفاهيم زرد، درخت، ميز، جرم و ... است. مفاهيم دستة اول را «ارزشي» (evaluative) و دستة دوم را «ناظر به واقع» (factual) مي‌نامند؛ البتّه نبايد مفاهيم اخلاقي را به موارد مذكور منحصر كرد؛ زيرا مفاهيمي مانند مهرباني، بي‌رحمي، و... هم اخلاقي‌اند؛ چرا كه افزون بر مفاهيم ارزشي، مدلول وصفي هم دارند.
برخي براي تمايز اين دو دسته از مفاهيم اخلاقي، آن‌ها را به مفاهيم غليظ thick و رقيق thin اخلاقي تقسيم كرده‌اند. (150ـ2 ( Williams, 1985, 128ـ9, 140ـ41.
تحليل ماهيت مفاهيم اخلاقي غليظ، دشواري‌هاي دوچنداني دارد؛ زيرا به نظر مي‌آيد رفتار دوگانه‌اي دارند: از يك سو، امر واقعي را وصف مي‌كنند و از سوي ديگر در متن همين وصف، داوري ارزشي دارند؛ براي مثال، واژة «بي‌رحمي» بر نوعي فعل دلالت دارد كه از اين جهت به واقع ناظر است؛ امّا در متن خود بار ارزشي خاص دارد كه همان زشتي و پليدي عمل مذكور است.
برخي مانند پاتنام، وجود اين دسته از مفاهيم اخلاقي را بهترين دليل نادرستي تباين ارزش و واقع، و اين دو مقوله را درهم تنيده مي‌دانند؛ به طوري كه نمي‌توان معناي ارزشي آن‌ها را از معناي ناظر به واقع كه جنبه وصفي دارد، جدا و متمايز كرد (Putnam, 2002,34)؛ امّا بحث ما در اين‌جا معطوفِ مفاهيم اخلاقي رقيق است كه دست كم در ظاهر به نظر مي‌آيد معناي اوّلي و اساسي آن‌ها ارزش داوري است. احتمالاً سخن مگ‌ناوتن گزاف نيست كه محور اصلي مباحث فلسفة اخلاق در دوران اخير بحث و جدل واقع‌گرايان (كه مفاهيم ارزشي را هم حكايت از يك واقعيت نفس‌الامري مي‌دانند) و غيرشناخت‌گرايان (كه مفاهيم ارزشي را مربوط به احساس دروني آدمي مي‌دانند) است (مگ ناوتن، 1380: 37).
به عبارت ديگر، بحث در اين است كه آيا ارزش داوري‌ها در نهايت، در تجربه امر واقع ريشه داشته، و جملاتي بيانگر واقعند كه در هاله‌اي از احساسات تنيده اند يا اين‌كه اصولاً امر واقعي در بيرون از انسان نيست كه محكي براي اين مفاهيم باشد و اين تجربه‌ها برخاسته از خود آدمي‌اند.
ميان مفاهيم اخلاقي، احتمالاً دو مفهوم «حُسن» و «بايد» و همبسته‌هاي آن‌ها يعني «قبح» و