آموزش معارف اسلامي،سال سيزدهم، شماره 47، ص20

اشاره:

در شمارهء پیش از دو اقدام مهم شهید مطهری در دورهء هجرت به تهران سخن‏ به میان آمد.اقدام نخستین بررسی شد.اقدام دوم شهید بزرگوار مطهری،مطلع این‏ قسمت از مقاله است که در پی آن با سایر مقاطع زندگی آن شهید نیز آشنا خواهیم شد.

اقدام دیگر شهید مطهری تشکیل«انجمن ماهانهء دینی»بود که‏ طرح آن را با عمده‏ای از دوستانش خصوصا دکتر محمد آیتی‏ ریختند.این انجمن دو سال و نیم برقرار بود و سی سخنرانی‏ به‏وسیلهء افراد مختلف در آن ایراد شد که هفت سخنرانی آن را خود استاد مطهری بر عهده گرفت که در سال 1356 سخنرانی خود را مستقیما در ضمن کتاب ده گفتار منتشر ساخت.1آن‏طور که‏ خود ایشان در سخنرانی اول این جلسات گفته است،هدف این‏ جلسات،تحقیق و مطالعهء جدی در اطراف یک سلسله موضوعات‏ دینی است.روال جلسات بدین شیوه بوده است که سخنرانان، موضوع مورد نظر خود را اعلام و سپس دربارهء آن مطالعه و تحقیق‏ می‏کردند و پس از ایراد سخنرانی،استخراج و اصلاح می‏شد و جلسهء بعد به‏صورت جزوه به شرکت‏کنندگان داده می‏شد و در نهایت به‏صورت سه جلد کتاب به‏نام گفتار ماه منتشر شد.2 برخلاف تصور بسیاری که این مجموعه را از سنخ سخنرانی‏های‏ منبری و خطابی دانسته‏اند و اهمیتی برایش قایل نیستند،باید گفت‏ که این مجموعه حاوی خلاصه‏ای از مهم‏ترین آرای استاد مطهری‏ دربارهء دین و دین‏شناسی است و گزارشی از آن در این‏جا بی‏فایده‏ نیست.همان‏طور که قرار بوده است،استاد در ابتدا موضوعی‏ دینی را انتخاب می‏کند:«تقوی».در جلسه دربارهء این موضوع و بدفهمی‏هایی که از آن شده است،دادسخن می‏دهد.این موضوع‏ بحثی است در«اصطلاح خود»و استاد مطهری در جلسهء بعدی به‏ بحث امر به معروف و نهی از منکر می‏پردازد که بحث اصلاح‏ دیگران است؛در نهایت به شدت اظهار تأسف می‏کند که چرا ما با وجود داشتن چنین فریضه‏ای در اسلام و داشتن شخصیت‏های‏ مبرز در زمینهء هر یک از فرایض اسلامی(علم،جهاد و...)، «مصلح»بسیار کم داشته‏ایم و ظاهرا خود این سخنرانی(در 2/10/1339)اولین جرقه‏ها را در این باره در ذهن ایشان ایجاد می‏کند.در نوبت بعدی(1/2/1340)به مناسبت این‏که سه هفته‏ از رحلت آیت الله بروجردی گذشته بوده است،سخنرانی‏ای‏ تحت عنوان اصل اجتهاد در اسلام ایراد می‏کند و پس از اندکی‏ بحث،با پیش‏کشیدن مسألهء عدم جواز تقلید از میت،به این‏ موصمع می‏پردازد که مسلمانان با مسایل جدیدی مواجه شده‏اند و کم‏کم به بحث تأثیر جهان‏بینی فقیه در فتواهایش می‏رسد و پس از اظهار این‏که:«فتواهای عرب بوی عرب می‏دهد و فتوای عجم بوی‏ (به صفحه تصویرمراجعه شود)