مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‏21، ص: 178

آیه‏ای که در آغاز سخن خواندم این بود: وَ الشَّمْسِ وَ ضُحیها. وَ الْقَمَرِ اذا تَلیها قسم به خورشید و آن روشنایی خورشید، قسم به ماه در آن موقعی که بعد از خورشید طلوع می‏کند. ظاهر مفهوم آیه همین خورشید است و همین ماه، ولی در روایات تعبیر لطیفی شده است: خورشید، پیغمبر است و ماه امیرالمؤمنین که پیرو و دنباله رو و مقتبس از روشنایی اوست.

پیغمبر اکرم در باب قرآن فرمود: الْقرْآنُ یجْری کما یجْرِی الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ قرآن جریان دارد همان‏طور که خورشید و ماه جریان دارند. یعنی همان گونه که ماه و خورشید در یک جا ثابت نیستند که فقط بر یک سرزمین معین بتابند و از آن سرزمین تجاوز نکنند، قرآن کتابی نیست که مال مردم معینی باشد، از مختصات یک ملت نیست بلکه دائماً در حال طلوع کردن است. اگر مردمی از قرآن رو برگرداندند، خیال نکنید قرآن از بین رفت؛ اقوام دیگری در دنیا خواهند بود که خیلی بهتر و بیشتر از آنها قرآن را استقبال می‏کنند.

یکی از اعجازهای قرآن که واقعاً برای کسی که اهل مطالعه باشد اعجاز است، نسبتی است که قرآن با تفسیرهای قرآن دارد. قرآن چهارده قرن است که نازل شده.

از همان قرن اول، مفسرین آن را تفسیر کردند. بسیاری از مفسرین از صحابه بودند، مانند عبد اللَّه بن عباس و عبد اللَّه بن مسعود. طبقه بعد طبقه تابعین بودند، مانند سُدّی و ابن شَبْرَمَه. در هر دوره‏ای مردم از قرآن همان را می‏فهمیدند که تفسیر می‏کردند.

بعد دوره عوض شده، علوم و فهم مردم تغییر کرده است، تفاسیری آمده تفاسیر قبل را نسخ کرده است. مردم می‏دیدند که تفاسیر قبل قابل مطالعه کردن نیست ولی خود قرآن زنده است. می‏دیدند قرآن با آنچه که امروز تفسیر شده بهتر تطبیق می‏کند تا آنچه که در گذشته تفسیر کرده بودند؛ یعنی قرآن جلو می‏آید، تفسیر قرن اول هجری را همان جا می‏گذارد. در قرن دوم هم تفاسیری بر قرآن نوشته‏اند. در قرن سوم علوم توسعه پیدا می‏کند، بشر عالمتر می‏شود، تفسیر دیگری نوشته می‏شود. مردم این قرن می‏بینند این تفسیر انطباق بهتری با خود قرآن دارد و آن تفسیر قبلی مسخره است و به هیچ قیمتی نمی‏شود آن را زنده کرد. قرآن قرن به قرن جلو آمده و تفاسیر قرنهای پیش را کنار گذاشته است.

امروز شما می‏بینید یک عالم، یک مفکر امروزی وقتی قرآن را مطالعه می‏کند احساس می‏کند که این کتاب یک کتاب مطالعه کردنی است و از خواندن آن لذت‏