کلیات علوم اسلامی، ص 15

مقصود از «علوم اسلامی» چیست؟

در این درس لازم است که به عنوان مقدمه درباره کلمه «علوم اسلامی» اندکی بحث کنیم و تعریف روشنی از آن بدهیم تا معلوم گردد مقصود ما از «علوم اسلامی» چه علومی است و کلیاتی که در این درسها می‏خواهیم بیاموزیم درباره چیست؟

علوم اسلامی را که اکنون موضوع بحث است چند گونه می‏توان تعریف کرد و بنا به هر تعریف، موضوع فرق می‏کند:

1. علومی که موضوع و مسائل آن علوم، اصول یا فروع اسلام است و یا چیزهایی است که اصول و فروع اسلام به استناد آنها اثبات می‏شود، یعنی قرآن و سنّت؛ مانند علم قرائت، علم تفسیر، علم حدیث، علم کلام نقلی‏ «1»، علم فقه و علم اخلاق نقلی‏ «2».

2. علوم مذکور در فوق بعلاوه علومی که مقدمه آن علوم است. علوم مقدمه مانند ادبیات عرب از صرف و نحو و لغت و معانی و بیان و بدیع و غیره، و مانند کلام عقلی، اخلاق عقلی، حکمت الهی، منطق، اصول فقه، رجال و درایه.

3. علومی که به نحوی جزء واجبات اسلامی است، یعنی علومی که تحصیل آن علوم

______________________________
(1) بعداً گفته خواهد شد که کلام دو قسم است: عقلی و نقلی، و فرق ایندو خواهد آمد.

(2) اخلاق نیز مانند علم کلام دو گونه است: عقلی و نقلی، و بعداً در این باره نیز بحث خواهد شد.