آزادی معنوی، ص: 215

دنباله عرایضم را عرض می‏کنم.

معنی «غیب»

غیب یعنی چه که فرق آدم مؤمن و غیرمؤمن در ایمان به غیب است؟ عرض کردم غیب یعنی نهان، مخفی، پنهان. باز مطلب حل نشد. پنهان از چه؟ الآن که ما در این محوطه هستیم، پشت این دیوار از ما پنهان است. پس اگر ما ایمان داشته باشیم که در پشت این دیوار چه می‏گذرد، ایمان به غیب است؟ اگر الآن از ما بپرسند در فاصله پانصد متری زیر این زمین که ما روی آن نشسته‏ایم چیست؟ [می‏گوییم‏] نهان است، نمی‏دانیم. آیا اگر بدانیم، این ایمان به غیب است؟ نه. فردا از ما نهان است؛ آیا اگر ما به قضایایی که فردا واقع می‏شوند ایمان داشته باشیم، اگر از حالا پیشگویی کنیم و اعتقاد داشته باشیم که فردا چه حوادثی اتفاق می‏افتد، این ایمان به غیب است؟ نه. حتی گذشته از ما پنهان است. ایمان به گذشته غیب است؟ نه. پس مقصود از ایمان به غیب چیست؟ ایمان به نهان چیست؟ نهان از چه؟ اینجا باید توجه بفرمایید.

یک چیزهایی در این عالم هست که با حواس ما (حس باصره، حس سامعه، حس لامسه، حس ذائقه و حس شامه) قابل ادراکند. (به قول بعضی، ما بیش از اینها حواس داریم ولی از همین نوع است.) پشت این دیوار الآن از ما مخفی است ولی برای ما این امکان هست که با چشم خودمان آنچه را که در پشت این دیوار می‏گذرد ببینیم؛ یعنی از چشم ما نمی‏تواند پنهان باشد، چشم ما قادر است آن را ببیند. گوش ما قادر است بشنود. یا چیزهایی که ذائقه ما قادر است آنها را بچشد، لامسه ما قادر است ببوید. اینها را می‏گویند «شهادت» یعنی چیزهایی که انسان با ظاهر بدنش می‏تواند آنها را درک کند. ما یک ادراکات پوسته‏ای داریم که [ابزار آن‏] در ظاهر بدن ما تعبیه شده است و در این حدود، حیوانات هم دارند؛ یعنی حواسی که ما داریم حیوانات هم دارند و احیاناً در بعضی از این حواس، حیوانات از ما قویتر و نیرومندتر هستند. چشم بسیاری از حیوانات از چشم انسان تیزتر است.

گوش بسیاری از حیوانات و از آن جمله سگ، از گوش انسان بسیار حساستر است.

شامّه بسیاری از حیوانات و از جمله مورچه، همین مورچه ضعیف، از انسان فوق العاده حساستر است. شما اگر یک ظرف گوشت را روی طاقچه اتاق بگذارید،