حکومت اسلامی ، سال نهم ، شماره اول ، ص 200

____________________________

اگر از غایات مهم بعثت پیامبر اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله تتمیم و تكمیل خلقهای فاضل و صفات اخلاقی بوده است، در حقیقت سرحلقه و ریشه همه تحولات اجتماعی و نظام‏های حكومتی دینی در اداره جامعه بشری را شكل می‏داد(5)یعنی «ارتباط با خدا، با ارتباط با اجتماع» در حوزه اخلاق دینی كاملاً مطرح و تحقّق‏پذیر است و لذا باید به آفت‏شناسی و آفت‏ستیزی در تفكر دینی جامعه اسلامی و احیاء و اصلاح فكر دینی پرداخت و استاد به شدت به بازشناسی و بازسازی «مفاهیم اخلاقی» و دینی در حوزه اندیشه و سپس عمل اسلامی مسلمین اعتقاد داشته‏اند و به همین دلیل خطرات جموداندیشی و تحجّرگرایی از جبهه درون و التقاط‏اندیشی و زمان‏زدگی و تجددگرایی از جبهه برون را آسیب‏های معرفتی در حوزه‏های اندیشه و بینش اسلامی می‏دانستند. به هر حال استاد مطهری نظام اخلاقی را به طور كلی بر سه قسم می‏داند:

1. اخلاق فلسفی، كه ریشه در اندیشه‏های سقراط و افلاطون و ارسطو دارد.

2. اخلاق عرفانی، كه ریشه‏اش در سیر و سلوك عرفانی است.

3. اخلاق دینی یا مذهبی كه سرچشمه‏هایش آیات و احادیث و آموزه‏های مستقیم دین و معارف وحیانی است. (6)

و در فرازی دیگر، نظام‏های اخلاقی را به طور كلّی بر دو بخش قابل تقسیم می‏دانند:

الف. نظام‏های اخلاقی مبتنی بر خودخواهی، خودپرستی، منافع شخصی یا نظام‏های خودمحور.

ب. نظام‏هایی كه فراتر از خود شخص و منافع شخصی بوده و یا نظام‏های غیر خودمحور هستند.(7)

و البته «اخلاقی» كه استاد آن را تبیین می‏كند مبتنی بر «انسان‏شناسی» خاص و تبیین ویژه‏ای از «خود»، «انواع خود» خودهای پنداری و حقیقی، من‏های فردی و اجتماعی، مَن سِفلی و عِلوی است كه در ضمن آن به نقد آراء راسل و اگزیستانسیالیستها نیز می‏پردازد.(8)

به هر حال، استاد پس از تبیین اخلاق فلسفی به تبیین اوصاف این نوع اخلاق پرداخته و می‏نویسند: این اخلاق دارای چند خلأ و كاستی است:

1. به رابطه انسان با خدا نمی‏پردازد

2. حالت ساكن دارد.

3. این نوع اخلاق روح انسان را مانند خانه‏ای فرض می‏كند كه باید با یك سلسه زیورها و زینتها و نقاشیها مزیّن گردد و بدون آنكه ترتیبی در آن باشد و معلوم شود كه از كجا باید