فصلنامه رواق اندیشه، شماره 34، ص 97

_______________________

دارد. از آنجا که در مباحث نوین بویژه موضوعات فلسفه دین باید با ژرف بینی و بردباری به عرصه مباحث علمی گام نهاد و با دوری از پیش داوری شتاب زده و جانبداری سیاسی و غیر علمی، بدان نگریست، مناسب است به طور فشرده، یکی از دغدغه های کلامی بشر، یعنی نجات اکثریت را با کمک مباحث آن استاد فرزانه با رویکرد عقلانی وحیانی تبیین کنیم. از این رو، این نوشتار با نگره عقلانی و در قالب اصولِ نه گانه به آیاتِ هدایت، رحمت، مغفرت و سعادت می نگرد.

1 اصل پیوند میان خدا و انسان

کسی که اندک تأمل و تعمق در نظام آفرینش نماید، نه تنها پیوند خدا و انسان، بلکه ارتباط ناگسستنی خدا با همه موجودات را غیر قابل انکار می بیند. در این زمینه استاد مطهری بر این باور است که خدای قرآن بر خلاف خدای فلاسفه، موجودی بی تفاوت و بی روح و جدای از بشر نیست؛ این گونه نیست که او را آفریده و سپس رها کرده باشد. خدای قرآن از رگ گردن به انسان نزدیکتر است و در همه جا و همواره با اوست.(2) خدایی است که خود را با مسائل انسان درگیر کرده و تلاش می کند انسان را به خود جذب کرده و مایه آرامش او را فراهم نماید.(3)

استاد مطهری بر این سخن می افزاید که نه تنها بشر با خدا انس و الفت دارد، بلکه همه اشیا او را می خواهند و می خوانند. همه ثناگو و تسبیح کننده اویند.(4) اگر چه ما انسانها به خاطر این که توانایی لازم را نداریم، این حمد و ثنا را نمی فهمیم؛ مگر این که روزی علم تا حدّی پیشرفت نماید که دستگاه های اختراع شده، قابلیت شنیدن صداهایی غیر از صدای انسان را داشته باشند.

حال، سخن اینجاست: بنده ای که این قدر با خداوند پیوند دارد و اگر لحظه ای خداوند عنایتش را از بنده اش بگیرد، کسی باقی نمی ماند و اگر نازی کند فرو ریزد قالبها، چگونه او می تواند خواستار جدایی انسان از خود شود؟ مگر او خواهد گذاشت انسان به سوی شقاوت رهسپار شود؟ به یقین، او نمی خواهد انسانی حتی لحظه ای شقاوت را تجربه نماید؛ مگر این که خود فرد این عنایت را بر نتابد؛ که تعدادشان اندکند. عدل خداوند اقتضا می کند که به تناسب قابلیتی که به انسانها اعطا شده است، عنایت شود. علامه مطهری می فرماید:

«عدل الهی به این معنی است که موجودات جهان هر کدام در درجه ای از هستی و در درجه ای از قابلیت فیض گیری از خداوندند. از طرف خداوند نسبت به هیچ موجودی تا آن اندازه که امکان و قابلیت دارد از فیض دریغ نمی شود... اگر برخی موجودات با یک سلسله تجهیزات و امکانات به