• لیست فهرست خالی می باشد
/90

اندیشه، سال سوم ،شماره نهم، ص 144

 

بنابراین، یک بخش (بلکه بخش مهم) از الهیات فلسفی در باب مقبولیت عقلانی باور به خدا و انسجام درونی خدا باوری تحقیق میکند و سعی میکند آن را به اثبات برساند. سرچشمه براهین وجود خدا به افلاطون باز میگردد. وی در کتاب .قوانین. (کتاب دهم)، برای به دست دادن براهین برای اثبات وجود خدا، برنامهای را تدوین و افتتاح نمود و اثبات نمود که باید محرکی نخستین و ذاتاً نامتحرک وجود داشته باشد که سلسله متحرکها به آن ختم شوند. برهان مفصلتر از راه حرکت را میتوان در کتاب هفتم .مابعد الطبیعه.ارسطو یافت، همه فیلسوفان بزرگ قرون میانه، اعم از فیلسوفان مسلمان، یهودی و مسیحی مانند ابن سینا، غزالی، ابن میمون، آنسلم و آکویناس - براهین خداشناسی متعددی را ارائه کردهاند. بیشتر فیلسوفان دوره جدید - مانند دکارت، لایب نیتس، و کانت - هم ادلهای در این خصوص آوردهاند. این براهین در دوران معاصر نیز از جمله مسائل قابل توجه در فلسفه دین و الهیات فلسفی معاصر بوده است و آثار مهمی در این عرصه، عرضه شده است.

از روزگار کانت تا کنون، اساساً سه نوع برهان متفاوت برای اثبات وجود خدا مطرح بوده است:1)برهان جهان شناختی /کیهان شناختی(cosmological argument) ، که با وجود جهان محدود با شرایطی در عالم نظیر تغییر، آغاز میشود و استدلال میآورد که باید علتی ورای عالم باشد تا وجود این نوع جهان را تبیین کند (برهان وجوب و امکان)،2)برهان غایت شناختی /غایی - هدف شناختی(cosmological argument)، که از طرح و تدبیر آشکار در عالم، بر نیاز به طراح مدبری باشعور برای عالم دلیل میآورد (برهان نظم / طرح / اتقان صنع)، 3)برهان هستی شناختی /وجودی(ontological argument) ، که بر این تاکید دارد که مفهوم موجود مطلقاً کامل یا واجب الوجود، خود، وجود آن را اقتضا میکند.

 

برهان وجودی

بی شک جالبترین، جذابترین و معما گونهترین براهین خداشناسی، برهان وجودی است که همواره در طول تاریخ فلسفی، فیلسوفان را مجذوب خود کرده است. تدوین و تنیسق اصلی برهان وجودی و روایتی که همچنان در طول اعصار و قرون توجه متالهان و فیلسوفان را به خود معطوف کرده است، برای نخستین بار توسط آنسلم قدیس (1109-1033)، راهبی آگوستینی، در رساله پروسلوگیون (خطابه) او بیان شده است. وی بحث خود را چنین آغاز میکند که «خدا وجودی است که بزرگتر از او را نمیتوان تصور


صفحه:
کتابخانه دیجیتال بنیاد شهید مطهری