فصلنامه كتاب نقد، شماره 16، ص 313
همچون نهجالبلاغه برای اصلاح اجتماع استفاده میشود روش تركیبی است؛ یعنی آمیزهای از روش انقلابی و دفعی با روش ملایم و تدریجی، ولی حوزه بكارگیری هریك از این روشها متفاوت است؛ یعنی در بعضی عرصههای جامعه باید از روش انقلابی و در برخی از لایهها از روش تدریجی استفاده كرد. تبیین دیدگاه متفكران دینی در باب اصلاحات میتواند به روند شكلگیری اصلاحات كمك نموده و در همگون سازی اصلاحات با جامعه اسلامی ایران تسریع نماید و از بروز انحرافات احتمالی جلوگیری كند. آنچه در پی میآید تبیین دیدگاه استاد شهید مطهری پیرامون اصلاحات است كه مباحثی چون پیشینه تاریخی اصلاحات، ویژگیهای مصلحان موفق، عالمان دین و اصلاحات، اهداف اصلاحات و آسیبشناسی اصلاحات را در بر میگیرد.
از نظر استاد مطهری، «اصلاح» بمعنی سامان بخشیدن در مقابل «افساد» قرار دارد. ایشان «اصلاح» را نقطه مقابل «انقلاب» نمیداند بلكه انقلاب را نیز نوعی اصلاح اجتماعی دانسته و انقلاب اسلامی ایران را یك نهضت اصلاحطلبی معرفی مینماید.
استاد مطهری با استناد به آیاتی از قرآن كریم تلاش میكند توضیح دهد كه «اصلاح»، از مفاهیم مهمی است كه در اندیشه اجتماعی «خدا محور»، جایگاهی بس ویژه دارد:
«مورد استعمال «اصلاح» در قرآن گاهی رابطه میان دو فرد است (اصلاح ذات البین) و گاهی محیط خانوادگی و گاه محیط بزرگ اجتماعی است كه اكنون مورد بحث ما است. قرآن كریم، در مجموع تعبیرات خود، پیامبران را «مصلحان» میخواند، چنانكه از زبان شعیب پیغمبر میگوید: «هرگاه با آنها گفته شود كه در زمین فساد مكنید، میگویند ما اصلاحگرانیم. آگاه باشید كه همینها مفسدانند و خود نیز به دقت درك نمیكنند.(1)»
ایشان یكی از علل ظهور پیامبران جدید را تحریف ادیان و شرایع پیشین میداند و بر همین اساس، پیامبران را مصلحانی میداند كه به اصلاحگری در دین پیشین پرداختهاند.
«یكی از علل تجدید رسالت و ظهور پیامبران جدید، تحریف و تبدیلهایی است كه در تعلیمات و كتب مقدس پیامبران پیشین رخ میداده و به همین جهت آن كتابها و تعلیمات، صلاحیت خود را برای هدایت