فصلنامه كتاب نقد، شماره 16، ص 314
مردم از دست میدادهاند. غالبا پیامبران، احیاكننده سنن فراموش شده و اصلاح كننده تعلیمات تحریف یافته پیشینیان خود بودهاند.(2)»
به اعتقاد استاد، «اصلاحطلبی، یك روحیه اسلامی است. هر مسلمانی به حكم اینكه مسلمان است خواه ناخواه اصلاح طلب و لااقل طرفدار اصلاح طلبی است. زیرا اصلاحطلبی، هم به عنوان یك شأن پیامبری در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهی از منكر است كه از اركان تعلیمات اجتماعی اسلام است.»
سیره و روش امامان معصوم علیهالسلام حاكی از این است كه آنان هم به جهت نظری و عملی، به اصلاحات اجتماعی، نظر داشتهاند. امام حسین علیهالسلام در وصیتنامه معروفش خطاب به برادرش محمد حنیفه به كار خود عنوان اصلاح و به خود عنوان مصلح میدهد:
«قیام من قیام فردی جاه طلب یا كامجو یا آشوبگر و ستمگر نیست. من در جستجوی اصلاح كار امت جدّم بپا خواستهام و اراده كردهام امر به معروف و نهی از منكر كنم و به روش جد و پدرم رفتار نمایم.»
علی علیهالسلام در یك نیایش زیبا میفرماید:
«خدایا تو خود آگاهی آنچه كه از ناحیه ما صورت گرفت، رقابت در كسب قدرت یا خواهش فزونطلبی نبود بلكه بر این بودیم كه سنن تو را كه نشانههای راه تواند، بازگردانیم و اصلاح آشكار و چشمگیر در شهرهای تو اعمال كنیم كه بندگان مظلوم و محروم، امان یابند و مقرّرات به زمین مانده تو از نو به پا داشته شوند.»
ویژگیهای مصلح موفق
مطهری با استناد به كلامی از علی علیهالسلام مبنی بر اینكه «إِنَّما یُقیمُ اَمْرَاللَّهِ سُبْحانَهُ مَنْ لا یُصانِعُ وَ لا یُضارِعُ و لا یَتَّبِعُ المَطامِعَ(3)» سه ویژگی مهم را برای مصلحان اجتماعی برمی شمرد و معتقد است اگر مصلحان، دارای این سه ویژگی باشد میتواند در اصلاحات اجتماعی موفق شود:
1. عدم مصانعه
«مصانعه» نكردن، از ویژگیهای مهم مصلحان است. شاید نتوان معادل فارسی دقیق برای مصانعه آورد ولی رفیقبازی، هوای خویشان را داشتن، سازشكاری، ملاحظه كاری و معاملهگری را میتوان مترادف آن دانست مصلحان اجتماعی هیچگاه بر سر اصلاحات سازش و معامله نكرده و ملاحظه هیچ كس، هیچ گروه و هیچ