فصلنامه كتاب نقد، شماره 16، ص 315

    طبقه را نباید بكنند. رفیق بازی، مصلحت باند را بر مصلحت اصلاحات ترجیح دادن كار را عقیم می‏گذارد. علی علیه‏السلام خود در امر اصلاحات، ملاحظه هیچكس و هیچ گروهی را نكرد و آن را در همه سطوح و جنبه‏ها به شدت پیگیری كرد. قرآن نیز رسول اكرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم را از «مداهنه» و «مصانعه» بازداشته است. مصلحی كه اهل «مصانعه» باشد هیچگاه نمی‏تواند در امر اصلاحات موفق شود.(4)

2. عدم مضارعه

مطهری بر این باور است كه كسی می‏تواند دست به اصلاحات اجتماعی بزند كه خود مبرّا از آلودگیهای معمول و مرسوم اجتماعی باشد و به آنچه كه برای جامعه و مردم تجویز عمل كند. علی علیه‏السلام بعنوان مصلح اجتماعی در این مورد خطاب به مردم چنین می‏گوید:

«به خدا سوگند من شما را به هیچ كاری فرمان ندادم مگر آنكه پیش از آنكه فرمان دهم خودم به كار بستم؛ و از هیچ كاری منع نكردم، مگر آنكه پیش از منع شما خودم را از آن دور كردم.»

همچنین می‏فرماید:

«آنانكه كه خود را در مقام رهبری مردم قرار می‏دهند، نخست خود را تعلیم دهند، سپس مردم را. معلّم خویشتن، بیش از معلم دیگران، شایسته احترام است.»

به اعتقاد مطهری آنكس كه می‏خواهد جامعه‏ای را اصلاح كند و تغییر دهد، خودش نباید همرنگ همان مردم باشد و همان نقاط ضعف كه در مردم هست در او باشد. كسی موفق به اصلاح نقاط ضعف مردم می‏شود كه خود از آنها مبرّا باشد.(5)

3. عدم تبعیّت از مطامع

به اعتقاد مطهری، كسی كه بنده و برده طمع است نمی‏تواند مصلح اجتماعی باشد زیرا در بردگی، امید رهایی از طرف مالك هست امّا در بردگیِ از نوعِ طمع، امیدی به رهایی نیست. آزادی معنوی، شرط توفیق مصلح دینی است. همانگونه كه یك زبونِ ملاحظه كار، توفیق اصلاح نمی‏یابد یك گرفتار بیمار نیز موفق به مداوای جامعه خود نمی‏گردد(6).