مجله نامه مفید - شماره 17، ص 208

نظر جانبداری می‏كنند. استاد شهید، حاكم مشروع را حاكمی وصف می‏كند كه مشروعیتش برخاسته از مردم و یا از خداوند باشد.

«حكمران بالضرورة یعنی كسی كه متابعت مشروع دارد نه كسی كه به زور خود را تحمیل كرده است و آن كسی كه متابعت مشروع دارد به دو گونه ممكن است: یكی به نحو ولایت و دیگر به نحو وكالت».(7)

2. حق طبیعی و فطری

بعضی فلاسفه سامان طبیعت را بر تفویض و پخش مسؤولیت‏ها و حرفه‏ها در میان انسانها می‏دانند و معتقدند كه طبیعت، شأن و منزلت حكمرانی را تنها بر عهده عده خاصی نهاده است و این مسؤولیت از توان دیگران برنمی‏آید و به اصطلاح، حاكمان، حاكمان زاده شده‏اند. ارسطو در این باره می‏گوید:

برخی از زندگان، از همان نخستین لحظه زادن، برای فرمانروایی یا فرمانبرداری مقدر می‏شود. این ویژگی در زندگی رواندار نتیجه از سرای طبیعت است.(8)

استاد در تبیین آن می‏نویسد:

«این كه حق طبیعی یك تخمه و یك نژاد است. برخی نژادها آسمانی هستند، همان عقیده‏ای كه در ایران قدیم وجود داشته در مورد آسمانی نژاد بودن شاهان، و تخمه شاهی و نژاده بودن، پس حق طبیعی و موروثی می‏شود. (نظیر زنبور عسل)»(9)

3. سنتی (Tradition)

سنتها و مقررات كه سالها و سده‏ها رایج است و مورد اعتراض قرار نگرفته، خود به خود مورد تقدیس قرار گرفته و از مشروعیت برخوردار است.

ماكس وبر در توضیح آن می‏نویسد:

«مبتنی است بر اعتقاد متداول به تقدس سنتهایی كه از قدیم اعتبار داشته‏اند و مشروعیت كسانی كه این سنتها، آنان را مأمور و مجاز به اعمال سیادت می‏كند.»(10)