فصلنامه فلسقه و کلام اسلامی/سال هشتم/شماره 24و 25/ ص:55

می نویسد:

«تحلیل مسأله شر نه تنها نشان می دهد که باورهای دینی فاقد تکیه گاه عقلانی اند[1] و قابل اثبات عقلی نیستند، بلکه مسلماً غیر عقلانی اند[2]؛ زیرا برخی از نظریات محوری بعنوان یک مجموعه، با یکدیگر ناسازگارند و متأله اگر بخواهد بعنوان یک کل آن را باور کند بایستی از عقل فاصله بگیرد و در پذیرش معتقدات دینی خود، اصلاً کاری به عقل نداشته باشد. در این حال وی باید به اموری اعتقاد بورزد که قابل اثبات نیستند بلکه ناقض دیگر باورهای او نیز می باشند.» (مکی، 1374، ص 146).

در این مقاله، ابتدا بر طرح نظریه مکی درباره شرور پرداخته، سپس برای اینکه بدانیم فلاسفه اسلامی تا چه میزان در حل شبهه فوق الذکر موفق بوده اند چکیده ای از نظریات آنها را طرح و چیستی و ماهیت خیر و شر و جایگاه ظهور آنها و کیفیت وقوع هر یک را در عالم و ارتباط آنها را با خداوند قادر خیرخواه محض و ... بیان و پس از آن راه حل های فلاسفه اسلامی را در ارتباط با شبهات «مکی» مرور می نماییم. این روند به ما کمک می کند تا دریابیم ادعای مکی مبنی بر غیر عقلانی بودن باورهای دینی تا چه حد غیر صحیح و غیر قابل دفاع است.

شهید مطهری (ره) بعنوان یک صاحب نظر در بحث های کلامی و فلسفی، در بین متأخرین بیشترین دغدغه پاسخگویی به شبهات پیرامون مسأله شر را دارا است و این مهم در آثار متعدد ایشان به چشم می خورد. گرچه ایشان با شبهه خاص «جی.ال.مکی» (ناسازگاری منطقی شر)، آشنا نبوده اما بنوعی با برخی شبهات «مکی» درگیر شده و بدانها (از طریق ارائه نظریات فلاسفه اسلامی) پاسخ داده است.

طرح مسأله شرور از دیدگاه مکی

مسأله شر از دیدگاه مکی برای دیندارانی مطرح می شود که از یک سو بر این باورند

_______________________________

[1] - rational support

[1] - irrational

فصلنامه فلسقه و کلام اسلامی/سال هشتم/شماره 24و 25/ ص:56