فصلنامه اندیشه حوزه، شماره 57، ص 146

    بخش اول

تعریف‏ها و برداشت‏ها از توسعه

توسعه چیست؟

در رابطه با معنی و مفهوم توسعه تعاریف متعدد و گوناگونی را می‏توان یافت، كه قبل از پرداختن به برخی از آن تعاریف، بیان دو مطلب لازم و ضروری به نظر می‏رسد:

الف) مروری هر چند گذرا به خاستگاه و پیشینه‏ی تاریخی توسعه.

ب ) چگونگی و سیر تحولات مفاهیم توسعه، كه این دو، خود می‏تواند زمینه‏ی بهتری را در جهت درك و فهم و تبیین معنی و مفهوم توسعه فراهم سازد.

خاستگاه توسعه

شروع و آغاز رسمی دوران توسعه را می‏توان همزمان با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، و سخنان هری ترومن رئیس جمهور وقت ایالات متحده‏ی امریكا در ژانویه‏ی 1949 دانست، كه در پی آن طرح مارشال برای بازسازی مناطق آسیب‏دیده در جنگ جهانی دوم ارائه می‏گردد و این خود سبب می‏شود تا به صورت بی‏سابقه‏ای مباحث توسعه‏ی اقتصادی در كانون توجهات مجامع علمی قرار گیرد و دیری نمی‏پاید كه موضوع توسعه به دانشی خاص، و مستقل از علم اقتصاد می‏انجامد. (ر. ك. به: زاكس، 1377 ، 14)

اظهار نظرها در رابطه با عوامل پیدایی توسعه

برخی از صاحبنظران اقتصاد توسعه، مانند جرالد مایر و گونار میردال، علل و عوامل متعدد و گوناگونی را در مورد توجه خاص به توسعه‏ی اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم ذكر كرده‏اند كه مهم‏ترین این عوامل عبارتند از:

1 ) پیدایی كشورهای رهیده شده از چنگ استعمار، و تازه به استقلال رسیده كه