مجله اندیشه حوزه » خرداد و تیر 1385 - شماره 58/ ص:125

مقدمه

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ الصّابِئُونَ وَ النَّصاری مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآْخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (مائده، 69)

مهم ترین مسائل و مباحث فکری ای که مسیحیت مدرن با آن مواجه شده است از این تلقی نشأت گرفته است که مسیحیت یکی از ادیان جهانی است، و لذا در سده های اخیر، کثرت دینی چالش کلانی برای الهیات مسیحی شده است.

جان هیک، به عنوان شاخص ترین نظریه پرداز درباره ی تنوع و تکثر ادیان، معتقد است که ادیان مختلف در سالیان گذشته نسبت به یکدیگر در جهل مطلق به سر می بردند. گرچه در آن سالیان، جنبش های بزرگ سبب تماس دو آیین با یکدیگر می شد، اما این کنش و واکنش، به ویژه در مورد مسیحیت و اسلام، به طور عمده مبتنی بر تعارض بود تا بحث و گفتگو؛ و هیچ نوع شناخت عمیق و یا تفاهم آمیزی از جانب طرفداران یک دین نسبت به دین دیگر وجود نداشت. تنها در حدود صد سال اخیر است که پژوهش های علمی در ادیان جهان درک و شناسایی دقیق تر ادیان دیگر را ممکن گردانیده و از این طریق بسیاری از انسان ها را نسبت به مسائل و مشکلات دعاوی متعارض سنن مختلف در باب حقیقت و نجات و رستگاری آشنا کرده باشد. به همین دلیل، این موضوع یکی از موضوعات اساسی فلسفه ی دین به شمار می رود (ر. ک: هیک، 1381 ، 242).

در مواجهه با طیف وسیع ادیان مختلف با دو ادعای عمده مواجهیم: یکی ادعای نجات بخشی و دیگری ادعای صدق و حقانیت و بلکه صدق انحصاری. نگارنده در موضعی دیگر، حقیقت مندی ادیان دیگر را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داده است (عباسی، 1385). آنچه در این نوشتار مقصود نظر ما می باشد، بررسی نجات بخشی ادیان دیگر است. در خصوص ارتباط میان ادیان (با صرف نظر از تفاسیر طبیعت گرایانه) می توان به سه رویکرد عمده اشاره کرد: