فصلنامه پژوهشهای قرآنی ،شماره18-17، ص 59

به باور شهيد مطهرى كه از آيات قرآن شكل گرفته است، هدف انبيا آزاد سازى انسان ها از بندگى و بردگى يكديگر است:

«يكى از حماسه هاى قرآنى همين موضوع آزادى اجتماعى است. من خيال نمى كنم شما بتوانيد جمله اى زنده تر و موج دارتر از جمله اى كه در اين مورد در قرآن هست پيدا كنيد. شما در هيچ زمانى پيدا نخواهيد كرد، نه در قرن هجدهم، نه در قرن نوزدهم و نه در قرن بيستم، در اين قرن هايى كه شعار فلاسفه بشر آزادى بوده است و آزادى بيش از اندازه زبانزد مردم بوده و شعار واقع شده است، شما جمله اى پيدا كنيد زنده تر و موج دارتر از اين آيه قرآن:

(قل يا اهل الكتاب تعالوا الى كلمة سواء بيننا و بينكم ألا نعبد إلاّ اللّه و لانشرك به شيئاً و لايتّخذ بعضنا بعضاً ارباباً من دون اللّه) آل عمران/ 64

اى اهل كتاب بياييد به سوى سخنى كه ميان ما و شما يكسان است كه جز خداوند يگانه را نپرستيم و چيزى را همتاى او قرار ندهيم و بعضى ازما بعض ديگر را ـ غير از خداى يگانه ـ به خدايى نپذيرد.

در پاسخ موسى(ع) به فرعون نيز هدف انبيا و مبارزه آنها با بردگى و آزادسازى انسان ها بيان شده است:

(ألم نربّك فينا وليداً و لبثت فينا من عمرك سنين و فعلت فعلتك التى فعلت و أنت من الكافرين… و تلك نعمة تمنّها عليّ أن عبّدت بنى اسرائيل) به فرعون گفت: اين هم شد حرف؟! من درخانه تو بزرگ شدم، حالاكه در خانه تو بزرگ شده ام در برابر اين كه تو قوم من را برده و بنده خودت قرار داده اى سكوت كنم؟»(6 )

هر چند در تعريف استاد شهيد از آزادى اجتماعى شرط و محدوديتى بيان نشده است، اما اين گونه نيست كه آزادى شرايطى نداشته باشد. اين شرايط از اقسامى كه ايشان براى آزادى، با عنوان (آزادى اجتماعى و معنوى) مى آورد به خوبى قابل استفاده است. افزون بر آن، آنجا كه تعريف آزادى در نگاه فلاسفه غربى را در بوته نقد و داورى قرار مى دهد، يكى ازاشكالات ايشان، متوجه شرايطى است كه در تعريف آزادى آمده است.

در تعريف فيلسوفان غرب از آزادى، شرط آزادى آن است كه ميل و خواسته هاى فرد با ميل ها و خواسته هاى ديگران معارض نگشته و آزادى هاى ديگران را به خطر نيفكند، اما به نظر استاد شهيد اين شرط، شرط لازم است، ولى شرط كافى نيست. در