مجله فروغ اندیشه بهار 1383، شماره 7 ، ص 9

4 _ معنای آیه، استقلال عقل و فكر است.

5-(اولئك الذین هدیهم اللّه)

قرآن، این هدایت را با اینكه هدایت عقلی است، هدایت الهی می‏داند.

(اولئك هم اولو الالباب)

یعنی اینها معنی واقعی صاحبان عقل هستند.الباب، جمع لب است.لب یعنی‏ مغز.

(این اصطلاح شاید از اصطلاحات مخصوص قرآن باشد)مانند مغز گردو و قرآن، گویی انسان را تشبیه به یك گردو كرده كه تمام یك گردو و پوسته است و آن اساسش، مغز می‏باشد كه درونش‏ قرار دارد.تمام هیكل و اندام انسان را كه در نظر بگیرید، آن مغز انسان، عقل و فكر انسان است.و اگر گردویی، مغز نداشته باشد، پوچ است.و اگر هم انسانی، عقل و قوه تفكر نداشته باشد، انسانی پوك و بی‏ارزش است.[6]

تعقل در سنت

در سنت اسلامی و به خصوص در روایات شیعی نیز به عقل و تعقل، اهمیت زیادی داده شده‏ است.و یكی از مزایای روایات شیعی بر روایات غیر شیعی، اهتمام بیشتری است كه در روایات شیعی به‏ عقل شده است، و به همین دلیل، نویسندگان اجتماعی امروز، حتی اهل تسنن اعتراف دارند، كه در دوره‏ اسلام، عقل شیعی همیشه قوی‏تر از عقل سنی بوده است.

روایتی را كه استاد شهید در این زمینه بیان دارد روایت هشام بن الحكم است كه در كتاب(العقل‏ و الجهل)آمده است.

حضرت، خطاب به هشام اینطور می‏فرماید:

(یا هشام ان اللّه تبارك و تعالی بشر اهل العقل و الفهم فی‏ كتابه فقال فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنته...)

خداوند، اهل عقل و فهم را بشارت داده است به آیه شریفه سوره زمر(آیه 20)و بعد، امام‏ می‏فرماید:

(یا هشام ان اللّه تبارك و تعالی اكمل للناس اللحجج بالعقول النبیین بالبیان و دلهم علی ربوبیته‏ بالادلاء.)

یعنی خداوند محبت‏های خودش را به وسیله عقول بر مردم، اكمال(اتمام)كرده است.و پیغمبران‏ را به عنوان وسیله بیان نموده و به سبب برهان‏ها به ربوبیت خویش، دلالتشان كرده است.و حدیث‏