مجله فروغ اندیشه بهار 1383، شماره 7 ، ص 8

(و تو اگر در آیات كتاب الهی تتبع كنی و در آیاتش دقت نمایی، شاید بیش از سیصد آیه‏ می‏یابی كه متضمن دعوت مردم به تفكر و تذكر و تعقل باشد، و یا به رسول گرامی خود برای اثبات‏ حقی یا باطل كردن باطلی، استدلالی را تلقین می‏نماید، و یا از انبیاء و اولیای خود، همچنین نوح و ابراهیم‏ و موسی و سایر انبیای بزرگوار و لقمان و مومن آل فرعون و غیر از اینها استدلالهایی را حكایت می‏كند.)[3]

تعقل در قرآن

در قرآن مجید 49 بار از مشتقات ماده عقل استفاده شده است.و كلمه(تعقلون)24 مرتبه و یعقلون 22 مرتبه و یعقلها و نعقل و عقلوه هركدام یك بار ذكر شده‏اند.[4]

نمونه آن:

كذلك یبین الله لكم آیاته لعلكم تعقلون[5]

خداوند این‏گونه نشانه‏های خود را برای شما آشكار می‏سازد شاید كه درك كنید.

استاد شهید، نمونه تعقل در قرآن را این آیه شریفه بیان می‏كند: ( فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئك الذین هدیهم اللّه و اولئك هم اولو الالباب.)

استاد در توضیح این آیه، چند نكته مهم ذكر می‏كنند:

1_ (عباد)یعنی بندگان من.یعنی قرآن می‏خواهد بگوید بنده خدا آن است كه چنین باشد و لازمه‏ بندگی خدا این است.

2_(الذین یستمعون القول): آنان كه سخن را استماع می‏كنند.نمی‏گوید تسمعون فرق است‏ بین سماع و استماع. سماع:یعنی شنیدن ولو انسان نمی‏خواهد بشنود.(استماع)گوش فرا دادن است‏ مثل اینكه شما اینجا نشسته‏اید و خود را آماده كرده‏اید، برای شنیدن.در باب موسیقی می‏گویند: سماعش حرام نیست، استماعش حرام است.پس(الذین یستمعون القول)یعنی آنها اول سخن را به‏ دقت دریافت می‏كنند.

3-(فیتبعون احسنه):یعی بعد سخن را غربال كرده و تجزیه و تحلیل می‏كنند.خوب و بدش را می‏سنجند و بهترین آن را انتخاب و پیروی می‏نمایند.