مجله رواق اندیشه » دی 1381 - شماره 13 / ص:37

احساساتش پیدا می کند و روحیه اش به دو جبهه تجزیه می شود. منشأ ناهماهنگی در عمل و رفتار همان ناهماهنگی و انتظام نداشتن افکار و احساسات است، این آشفتگی در عمل، معلول آشفتگی روح است، باید کاری کرد که این جنگ داخلی به صلح و صفای واقعی بدل گردد. در اینجا بار دیگر احتیاج بشر به دین احساس می شود؛ زیرا رام کردن و مطیع ساختن احساسات اماره بشر، از عهده هر قوه و قدرت دیگر خارج است. هر قوه و قدرت دیگر خواه قدرت زور یا علم یا چیز دیگر مقهور هوا و هوس بشر واقع می شود. دین، بیان انواع افکار و احساسات؛ یعنی بین قوه خیال و قوه عاقله هماهنگی و سازگاری ایجاد می کند.

دین، در هر مقامی لازم و ضروری است، هم برای سازگار ساختن محیط اجتماعی با زندگی فرد؛ یعنی در ایجاد توافق و انطباق روحیه فرد با مصالح عالیه اجتماع، توافقی که می گوییم بایست در روحیه فرد نسبت به مصالح اجتماع باشد، همان است که از آن به گذشت، اغماض و حتی ایثار، فداکاری و نیکوکاری تعبیر می کنیم. چه چیزی قادر است مانند دین اسلام، حالت قناعت به حق و رضا به قسمت و بهره خود و تسلیم در برابر مقررات اجتماعی و خشنودی نسبت به دیگران بدهد؟

دین ایدئولوژی ای است که تکیه اش بر سرشت روحانی انسان؛ یعنی بر شناساندن انسان است، بر آگاه کردن انسان به این سرشت و پرورش دادن این جنبه وجود انسان و برقرار کردن تعادل میان دو جنبه وجودی علوی و سفلی انسان است، عبادتها، رازها و نیازها، خداشناسی ها، پرهیز کردن از گناهان، پرهیز کردن از دروغ، خیانت، ظلم، ستم و غیبت، تمام اینها گذشته از جنبه های اجتماعی، یک جنبه انسانی و تربیتی دارد؛ یعنی برای احیا و زنده کردن همان جنبه انسانی است. پس اگر ما بخواهیم واقعا در طریق تکامل انسان قدم برداریم باید خودمان را مافوق همه این مسائل قرار بدهیم؛ یعنی انسان را موجودی بدانیم که می تواند پایگاهی عقیدتی مافوق پایگاه طبقاتی و غیرطبقاتی و امثال اینها باشد. مبارزه انسان می تواند صد در صد ماهیت آرمانی و اعتقادی داشته باشد، ماهیت ایمانی داشته باشد، اما این مبارزه از کجا شروع می شود؟ از دوره خود انسان، اینها تنها در تعلیمات انبیا است. شما در تعلیمات غیر انبیا چنین نمونه های شکوهمندی نمی بینید.

استاد مطهری در باب نقش انبیا و دین در تکامل تاریخ می فرماید: می توانید با قوانین علمی و اجتماعی حدس بزنید که بشر در آینده برای تکامل خود نیاز به دین دارد یا ندارد؟ چون هر چیزی بقا و عدم بقایش تابع نیاز است. قرآن این اصل را به ما گفته و علم هم تأکید کرده است. قرآن در آیه 17