كيهان انديشه، شماره‌ِي 51، ص42

دیدگاه شهید مطهری و لایب نیتس در عدل

مجله كیهان اندیشه، شماره 51،

رضایی، مهین؛

مقدمه:

مسأله عدل الهی، یكی از مسائل فلسفی، علی الخصوص كلامی مهم است.این مسأله دو وجه دارد:

1- وجه ایجابی كه در آن به راههای اثبات عدل الهی پرداخته می شود و البته این كار مؤخر است از تعیین مفاد و مدلول عدل الهی، یعنی، نخست باید معلوم گردد كه مراد از عدل الهی چیست؟ تا سپس اثبات شود كه خدای متعال به آن معنای موردنظر عادل است.

2- وجه سلبی كه در آن شبهات و اشكالاتی كه بر عادل دانستن خدای متعال وارد شده یا می تواند شد، بررسی و نقد شود، مهمترین این شبهات و اشكالات، ناظر است به«شرور».قبول وجود شر در جهان هستی، نظرا قول به عدل الهی را خدشه دار و غیر قابل دفاع می كند و عملا یكی از علل و اسباب گرایش الحاد می تواند باشد.

محور عمده این مقاله، ارتباط عدل الهی با مسأله شرور است.از آنجا كه در فرهنگ غرب«لایب نیتس» كتاب مستقلی در این باب نگاشته است و از دیگر كسانی كه به این امر پرداخته اند، نظیر«اوگوستین»و «ایرنائوس»باریك بینی بیشتری نشان داده است.و نیز از آن رو كه در فرهنگ اسلامی، شهید مطهری در این باب تحقیق مستقل و جالب توجهی انجام داده است، مقایسه آراء این دو متفكر سود فراوان تواند داشت.كتاب عدل الهی شهید مطهری، رساله مهمی است كه بحث اصلی آن عدل الهی و مسأله شر و توجیه فلسفی كلامی شر است، یعنی مبحثی كه لایب نیتس آن را تئودیسه ( * ) اصطلاح كرده است.مشرب و ( * )Theodicy Theodice''eمركب است از دو جزء:Theos ( خدا) و dike( عدل) این لفظ كه مخترع آن لایب ننیتس است، بیانی است فنی برای كوششهایی كه در جهت حل مشكل كلامی شر انجام می گیرد و در اصطلاح به معنای «اثبات عدالت خداوند»است.