فقه، سال يازدهم، شماره‌ي 39، ص220

    منصوص العله است و عوامل خاصی در قرآن و بیان ائمه(ع) بر علت حرمت آن دلالت می كند، طبعاً با فقدان آن عوامل، گرفتن مازاد ربا صدق نخواهد كرد; در چنین مواردی خروج موضوعی از ربا خواهد بود.

اكنون با استفاده از دیدگاه های شهید مطهری، به تحلیل علل یا حكمت های تحریم ربا می پردازیم:

ییكی از نوآوری های شهید مطهری، حفظ و تبیین ارتباط بین اصول و فروع اسلام و در برخی موارد، سود جستن از آنهاست. همه قبول دارند كه مسائل فرعی اسلام، برگرفته از اصول و هماهنگ با اصول است و نباید بین اصول و فروع ناسازگاری باشد. نمی شود در مسئله ای فقهی به نتیجه ای رسید كه با برخی از اصول و مبانی دین اسلام نسازد. همه دانشمندان مسلمان، اعتقاد به حكیم بودن خداوند دارند و معتقدند كه همه افعال الهی از روی حكمت است، یعنی خداوند كار عبث، بیهوده و بی غرض انجام نمی دهد. یكی از افعال الهی تشریع است; خداوند احكامی را برای بندگان تشریع كرده و تكالیفی را بر عهده آنان نهاده تا بندگان با عمل به این دستورها به هدف و غرض خداوند نایل شوند. این اصل كلی را همه پذیرفته اند كه چون خداوند حكیم است و آن گاه هر كار حكیمانه ای باید متقن، محكم و هدفمند باشد پس احكام صادر شده، از روی حكمت بوده و علت دارد، امّا آیا ما می توانیم علت تك تك احكام الهی را به دست آوریم یا این كه فقط بعضی از حكمت های احكام را می توانیم با عقل یا قرآن و حدیث استخراج كنیم؟ اگر علت حكمی را استنباط كردیم، آیا می توانیم در صدور احكام، تابع آن علت و حكم باشیم و تنها در محدوده آن حكمت، حكم صادر كنیم و اگر جایی آن حكمت نبود و نتوانیم حكمی را صادر كنیم، این چنین نیست؟

شهید مطهری، درصدد خارج ساختن اصول اعتقادی از محدوده علم