علوم سياسي، سال چهارم، شماره ي چهادهم، تابستان 80، ص197
چیستی و هستی جامعه از دیدگاه استاد مطهری
پارسا نیا، حمید
دیدگاههاى چهارگانه درباره وجود جامعه از نظر شهید مطهرى
بخش پنجم از كتاب مقدمهاى بر جهانبینى اسلامى، «جامعه و تاریخ» است كه بحث نخستین آن درباره جامعه است. شهید مطهرى در این بحث به این پرسش پاسخ داده است كه آیا جامعه وجود اصیل دارد. این پرسش از دیرباز مورد توجه متفكران مسائل اجتماعى بوده است و اغلب آنان به این پرسش، بهطور ضمنى یا مستقل، پاسخ دادهاند. برخى از آنان براى پاسخ خود استدلال و برهان اقامه كردهاند و برخى دیگر به بعضى شواهد و یا حتى به فرض وجود آن اكتفا كرده و براساس همان فرض و یا با اعتماد به همان شواهد بحث خرد را سامان بخشیدهاند.
در این مقاله به دنبال بیان تأثیرات نحوه پاسخ به این پرسش در دانش اجتماعى و علم جامعهشناسى نیستیم، ولى اجمالاً باید بدانیم كه این پاسخ در نحوه تبیین بسیارى از مسائل اجتماعى مؤثر است.
پاسخهایى كه به پرسش از وجود جامعه داده شده به دو بخش تقسیم مىشود: یكم، نظریاتى كه براى جامعه وجودى ممتاز از وجود افراد و یا افعال و آثار آنان قائل نیستند؛ دوم، نظریاتى كه جامعه را داراى وجودى ویژه و خاص مىدانند. در هر یك از دو بخش، بیانهاى مختلفى درباره وجود جامعه یا نحوه آن مىتوان یافت.
شهید مطهرى درباره وجود جامعه به چهار نظر اشاره مىكند. نظر اول و دوم در نظریات