حکومت اسلامی، سال نهم، شماره اول، ص 178

خداوند براى انسان همين است كه او را در قرآن (15) خليفه و جانشين حق و مكمل وجود هستى مى‏داند . خداى متعال طبق اين آيه، قسمتى از خلاقيت‏خود را به عهده انسان مى‏گذارد و او را مظهر فعاليت و خلاقيت مى‏سازد . (16) مطهرى بر وجود گوهر آزادى در فرهنگ خودى و بى‏نيازى از دراز كردن دست طلب در اين زمينه به سوى بيگانگان پافشارى مى‏كند . (17)

در كليت آثار استاد، هدف اساسى انبيا و انزال رسل، آزادسازى و رهايى بشر از اسارت‏ها و بندگى بوده و آزادى معنوى مقدم بر ساير آزاديها است و اعتقاد و ايمان آزادانه به خداوند و اسلام، سرلوحه دعوت نبوى بوده است . به همين خاطر است كه اسلام اجازه تقليد در اصول دين را نمى‏دهد و كسب آن را مبتنى بر تحقيقى آزادانه مى‏داند . (18) مطهرى انديشمندى خوشبين به حركت تاريخ و جوامع انسانى به سوى آزادى و جامعه توحيدى و رهايى از رقيت و جبرهاى مختلف است . (19)

گفتار دوم تعريف آزادى، انواع و مبانى آن

استاد در اصلى‏ترين تعريف، مانند بسيارى از متفكران، آزادى را همان «عدم مانع‏» معنا مى‏كند:

«آزادى لزوم عدم ايجاد مانع است (20) ... به اين معنا است كه عمل او از خواست و رضايت كامل و تصويب قوه تميز او سرچشمه مى‏گيرد و هيچ عاملى او را بر خلاف ميل و رغبت و رضا و تشخيص او، وادار نمى‏كند .» (21)

مطهرى آزادى را به دو گونه اساسى تقسيم مى‏كند:

الف - آزادى حيوانى; كه همان آزادى شهوات، هوى و هوسها و به عبارتى آزادى قوه غضبيه و قوه شهويه است .

ب - آزادى انسانى; كه واقعيتى مقدس است و منظور استعدادهاى برتر و بالاتر از استعدادهاى حيوانى انسان است كه