کتاب نقد/سال دوم/شماره پنجم و ششم، ص 223

___________________________

جسمی،روحی و اجتماعی وجود دارد.نیازمندیهای جسمی همچون خوراک،پوشاک،مسکن همسر؛ نیازمندیهای روحی از قبیل،علم،زیبایی،نیکی،پرستش،احترام،تربیت و نیازمندیهای اجتماعی از قبیل معاشرت،مبادله،تعاون،عدالت،آزادی و مساوات می باشد.

ب:نیازمندیهای ثانوی،نیازمندیهایی است که از نیازهای اوّلی ناشی می شود مانند نیاز به انواع آلات و وسائل زندگی که در هر عصر با عصر دیگر فرق می کند.نیازمندیهای اوّلی،محرّک بشر به سوی توسعه و کمال زندگی است،اما نیازمندیهای ثانوی،ناشی از توسعه و کمال زندگی می باشد و در عین حال،محرّک به سوی توسعه بیشتر و کمال بالاتر است. «4»

آیت الله مطهری با معیار قرار دادن انسان و نیازمندیهای دوگانه ی او که از فطرت و سرشت وی می جوشد و با استفاده از روایات معصومین علیهم السلام که فرموده اند«علینا القاء الأصول و علیکم التّفریع»،حکم به وجود ثابتها و متغیّرها و ربط متغیرها به ثابتها در قوانین اسلامی داده است.اعتقاد به وجود ثابتها در دین،از مبانی مهم اندیشه مرحوم مطهری می باشد و خود ایشان وجود ثابتها در دین را یکی از ارکان مهم خاتمیت می داند. «5»

شاید بتوان گفت یک ملاک عمدهء تشخیص ثابتها و متغیرها در دین،فطرت آدمی می باشد:

«قوانین و حقوقی که مبنا و اساس فطری داشته و از یک دینامیسم زنده بهره مند باشد و خطوط اصلی زندگی را رسم کند و به شکل و صورت زندگی که وابسته به درجه تمدن است،نپردازد،می تواند با تغییرات زندگی هماهنگی کند،بلکه رهنمون آنها باشد و در عین حال دوام و بقا نیز داشته باشد.البته قانون هر اندازه جزیی و مادی باشد یعنی خود را به رنگ و شکلهای مخصوص درآورد شانس بقا و دوام کمتری دارد و هر اندازه کلی و معنوی باشد و توجه خود را نه به شکل های ظاهری بلکه به روابط میان اشیاء و اشخاص معطوف کند شانس بقا و دوام بیشتری پیدا می کند».

ناگفته پیدا است که تقسیم نیازهای انسان به ثابت و متغیر برمبنای فطرت برای کسی مورد قبول است که به وجود فطرت در آدمی اعتقاد داشته باشد ولی اگر کسی این مبنا را نپذیرد می تواند منکر وجود نیازهای ثابت و متغیر در آدمی و در دین باشد.زیرا استاد،وجود عناصر ثابت و متغیر در دین را مبتنی بر وجود نیازهای ثابت و متغیر در آدمی می کند.

ایشان معتقد است که هر مسئله دینی،گوهر و باطن خاص خود را دارد،اگرچه مجموعه ی دین نیز می تواند یک گوهر واحد داشته باشد که گوهرهای دیگر منطبق با آن بوده و گوهریت خود را مدیون آنند و آن