کتاب نقد/سال دوم/شماره پنجم و ششم، ص 222

___________________________

1-1.گسترهء قوانین اسلامی و نحوه نسبیت آنها:

استاد قوانین اسلامی را متوجه چهار دسته امور می داند:1-رابطه انسان با خدا(عبادات)2-رابطه انسان با خودش(اخلاق)3-قوانین مربوط به ارتباط انسان با طبیعت 4-قوانین مربوط به رابطه انسان با انسان و قوانین مربوط به اجتماع. «2»

تغییرات و مقتضیات متحوّل زمان در ناحیه عبادات،تأثیری جدّی و محتوائی ندارد.در مورد اخلاق نیز باید گفت که ایشان به مطلق بودن اخلاق،اعتقاد راسخ داشته و به هیچ وجه نسبیّت در اخلاق را نمی پذیرد و تأثیر مقتضیات زمان را در اخلاق نیز قبول نمی کند.

به اعتقاد ایشان قبول نسبیّت اخلاق،بمعنی انکار اخلاق و تربیت است،زیرا نسبیّت،اخلاق را امری متغیّر و لغزان خواهد کرد.نسبیّت اخلاق،همچنین با خاتمیت و جاودانگی دین در تعارض و تضاد خواهد افتاد. «3» استاد"رابطهء انسانها با یکدیگر"را از سه قسم دیگر مهم تر می دانند که به علت تغییر و تحولات جامعه،دستخوش تغییر و تحول واقع می شود،ولی تغییرات در این حوزه را نیز بعنوان یک اصل کلی و با این اطلاق که چون جامعه در حال تغییر و تحول است پس همهء قوانین مربوط به این حوزه باید حتما تغییر بکند نمی پذیرد بلکه اجتهاد و تحوّل را در حوزهء خاصّ تری قبول و بلکه توصیه می کند.استاد با بیان فوق،حکم به "عدم نسبّیت مطلق معرفت دینی"می دهد و قلمرویی هرچند کلی نیز برای ثابتها و متغیرها بیان می نماید. حال باید دید معیار ایشان بر ثبات برخی از قوانین در حوزه های یاد شده و تغییر برخی دیگر از قوانین چیست؟

2-1.معیار ثبات و تغییر در دین

در اندیشه استاد مطهری،یکی از ارکان مهم خاتمیت،انسان است،پس هر دین که بخواهد جاویدان بماند باید به انسان و ساختار شخصیّت توجه داشته باشد.اگر انسان یک موجود صددرصد متغیر و متحول باشد،دین نیز باید صددرصد متغیر باشدو اگر انسان بعنوان مخاطب حقیقی و اصلی دین،صددرصد ثابت باشد دین نیز باید کاملا ثابت باشد.استاد بر این باور است که آنچه مربوط به نوعیت و انسانیت انسان می باشد همیشه ثابت بوده و در مسیر تکاملی انسان،تغییر نمی کند و سایر موارد در شرایط مختلف،دگرگون می شود،پس انسان به عنوان مخاطب اصلی دین،هم ثابت است و هم متغیر،زیرا دو گونه نیازمندی دارد:

الف:نیازمندیهای اولی که از عمق ساختمان جسمی و روحی بشر و از طبیعت زندگی اجتماعی سرچشمه می گیرد و تا انسان،انسان است و تا زندگی وی،اجتماعی است،آن نوع نیازمندیها در سه شکل