کلیات علوم اسلامی، ج 2، (کلام و عرفان و حکمت عملی)، ص: 14

عدالت، تقوا، شجاعت، عفّت، حکمت، استقامت، وفا، صداقت، امانت و غیره.

ج. بخش احکام، یعنی مسائل مربوط به کار و عمل که چه کارهایی و چگونه باید انجام شود از قبیل نماز، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، بیع، اجاره، نکاح، طلاق، تقسیم ارث و غیره.

علمی که متصدّی بخش اول است «علم کلام» است، و علمی که عهده دار بخش دوم است «علم اخلاق» نامیده می‏شود، و علمی که بخش سوم را بر ذمّه دارد «علم فقه» نام گرفته است.

در این تقسیم آنچه مقسم واقع شده است «تعلیمات اسلامی» است، یعنی چیزهایی که جزو متن اسلام است، نه علوم اسلامی که اموری را هم که مقدّمه‏ای است بر تحقیق درباره تعلیمات اسلامی شامل می‏گردد مانند ادبیات، منطق و احیاناً فلسفه.

ثانیاً در این تقسیم، جهت ارتباط تعلیمات اسلامی با «انسان» مورد توجه قرار گرفته است، چیزهایی که مربوط است به عقل و اندیشه انسان «عقاید» خوانده شده است و چیزهایی که مربوط است به خلق و خوی انسان «اخلاق» خوانده شده است و چیزهایی که مربوط است به عمل و کار انسان «فقه» نام گرفته است.

همچنانکه در درسهای کلّیات علم فقه خواهیم گفت، علم فقه هر چند از آن وجهه نظر که فقها بحث می‏کنند یک علم است، از وجهه دیگر مشتمل بر علوم متعدّده است.

به هر حال علم کلام، علم عقاید اسلامی است. در گذشته به آن «علم اصول دین» یا «علم توحید و صفات» هم می‏گفته‏اند.