مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج ‏24، ص: 392

فکری قائل است. می‏گوید اصلا من از تو «لا الهَ الَّا اللَّه‏» ی را که در آن فکر نکرده‏ای و منطقت را به کار نینداخته‏ای نمی‏پذیرم، نبوت و معادی را که تو از راه رشد فکری انتخاب نکرده‏ای و به آن نرسیده‏ای من از تو نمی‏پذیرم. پس ناچار به مردم آزادی تفکر می‏دهد. مردم را از راه روحشان هرگز نمی‏ترساند، نمی‏گوید مبادا در فلان مسئله فکر کنی که این، وسوسه شیطان است و اگر وسوسه شیطان در تو پیدا شد به سر در آتش جهنم می‏روی.

در این زمینه احادیث زیادی هست، از آن جمله است این حدیث که پیغمبر اکرم فرمود: از امت من نُه چیز برداشته شده است؛ یکی از آنها این است: الْوَسْوَسَةُ فِی التَّفَکرِ فِی الْخَلْق‏ (یا: التَّفَکرُ فِی الْوَسْوَسَةِ فِی الْخَلْق‏) یعنی یکی از چیزهایی که امت مرا هرگز به خاطر آن معذب نخواهند کرد این است که انسان درباره خلقت، خدا و جهان فکر کند و وساوسی در دلش پیدا شود. مادام که او در حال تحقیق و جست و جوست، هرچه از این شکها در دلش پیدا شود، خدا او را معذب نمی‏کند و آن را گناه نمی‏شمارد.

در حدیث معروفی است‏ «1» که یک عرب بدوی آمد خدمت رسول خدا و عرض کرد: «یا رَسولَ اللَّه! هَلَکتُ» تباه شدم. پیغمبر اکرم فورا مقصود او را درک کرد، فرمود: فهمیدم چه می‏خواهی بگویی، لابد می‏گویی شیطان آمد به تو گفت: مَنْ خَلَقَک؟ تو هم در جوابش گفتی که مرا خدا آفریده است. شیطان گفت: مَنْ خَلَقَهُ؟ خدا را کی آفریده است؟ تو دیگر نتوانستی جواب بدهی. گفت: یا رسولَ اللَّه! همین است.

پیغمبر فرمود: ذلِک مَحْضُ الْایمانِ‏. (عجبا!) فرمود: چرا تو فکر کردی که هلاک شدی؟! این عین ایمان است؛ یعنی همین تو را به ایمان واقعی می‏رساند، این تازه اول مطلب است. چنین فکری که در روح تو پیدا شد، این شک که پیدا شد [باید برای رفع آن تلاش کنی.] شک منزل بدی است ولی معبر خوب و لازمی است. زمانی بد است که تو در همین منزل بمانی. شیطان به تو گفت: تو را چه کسی خلق کرده است؟ گفتی:

خدا. گفت: خدا را چه کسی خلق کرده؟ گفتی: دیگر نمی‏دانم، بعد هم سر جایت نشستی. این، شک تنبلهاست، هلاکت است. اما تو که چنین آدمی هستی که وقتی چنین شک و وسوسه‏ای در تو پیدا شد در خانه ننشستی، از مردم هم رودربایستی‏

______________________________
(1). این حدیث در فرائد شیخ، کتاب اصولی که طلاب می‏خوانند، نقل شده است.