فلسفۀ اخلاق‏، صفحه: 101

6 نظریه پرستش‏

وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْانْسَ الّا لِیعْبُدونِ‏ «1».

یکی از نظریات در مورد اعمال اخلاقی بشر، نظریه «پرستش» است. می‏گویند آن سلسله از اعمال بشر که با افعال طبیعی [متفاوت است‏] «2» و همه افراد بشر آن کارها را تقدیس و ستایش می‏کنند و شرافتمندانه و انسانی و مافوق کارهای طبیعی می‏خوانند، از مقوله پرستش هستند. در نظریات سابق که قبلًا عرض کردیم، روشن شد که بعضی این گونه افعال را از نوع عاطفه و محبت می‏دانند و بعضی از نوع عقل و دانش و فهم و بعضی از نوع اراده قوی و بعضی ندای وجدان انسان و بعضی از مقوله زیبایی. حال عرض می‏کنم یک نظریه دیگر هم درباره طبیعت این گونه کارهای مقدس بشری هست و آن این است که این کارها از مقوله پرستش است، از مقوله عبادت خداست ولی عبادتی ناآگاهانه. مثلًا آن کسی که اعمال اخلاقی را از نوع زیبایی می‏دانست می‏گفت چون زیبایی منحصر به زیبایی محسوس نیست و زیبایی معقول هم زیبایی است، آن که کار اخلاقی می‏کند جمال و زیبایی عقلی کار اخلاقی را احساس می‏کند و این جمال و زیبایی او را به سوی خود

______________________________
(1). ذاریات/ 56

(2). [افتادگی از نوار است.]