فلسفۀ اخلاق‏، صفحه: 16

اخلاقی یا صفت اخلاقی و یا اندیشه اخلاقی احتیاجی به تعریف ندارد؛ اخلاق لغتی است شایع در زبان همه مردم و بلکه همه مردم دنیا؛ به هر زبانی لغتی معادل این لغت هست؛ پس همه اخلاق را و قهراً ضد اخلاق را می‏شناسند، احتیاجی به تعریف ندارد. ولی اتفاقاً اخلاق مانند بسیاری از چیزهای دیگر شبیه خودش، از آن چیزهایی است که در عین اینکه در زبان همه مردم دایر است و همه مردم خیال می‏کنند که آن را می‏شناسند و می‏توانند تعریف بکنند، از مشکلترین لغات است برای تعریف کردن.

هیچ باور می‏کنید که این همه علما و فیلسوفان و دانشمندانی که در دنیا پیدا شده‏اند و این همه کشفیات علمی و موشکافیهای فلسفی که در مسائل شده است و در بسیاری از آنها توافق نظر پیدا شده، یعنی مسئله و مشکل حل شده- در ریاضیات، در فیزیک، در طبیعی، در فلسفه، در منطق صدها مسئله می‏توان پیدا کرد که مسائلِ حل شده است- ولی همین لغت معمولی هنوز حل نشده، به این معنا که توافق نظر درباره آن وجود ندارد. اگر مثلًا ما از افلاطون و سقراط بپرسیم که فعل اخلاقی چیست، یک جور برایمان تعریف می‏کنند، و اگر از ارسطو که شاگرد افلاطون است بپرسیم جور دیگر تعریف می‏کند و تعریف افلاطون را صحیح نمی‏داند. اگر از اپیکور بپرسیم جور دیگر تعریف می‏کند، از رواقیون بپرسیم جور دیگر تعریف می‏کنند، از کلبیون بپرسیم جور دیگر تعریف می‏کنند، از سوفسطائیان بپرسیم به نحو دیگری تعریف می‏کنند. اگر سفری به هند برویم و کتابهای هندوها و اخلاق هندی را مطالعه بکنیم می‏بینیم جور دیگر تعریف می‏کنند. بودا به گونه‏ای تعریف کرده، کنفوسیوس به گونه دیگر تعریف کرده است. عرفای خودمان جوری تعریف می‏کنند. در دنیای جدید، هر فیلسوفی یک نوع سیستم اخلاقی پیشنهاد می‏کند و اخلاق در مکتب او با اخلاق در مکتبهای دیگر متفاوت است. مثلًا اخلاق نیچه‏ای اساساً ضد اکثر اخلاقهای دیگر دنیاست. اخلاق ماکیاولی یک اخلاق مخصوص در دنیاست، اخلاق مارکسیستی یک نوع اخلاق مخصوص در دنیاست.

چرا این‏طور است؟

منشأ تفاوت بینشها در اخلاق‏