فلسفۀ اخلاق‏، صفحه: 99

کند که فرمولش چیست؛ همین قدر می‏گوید تناسب و توازن و هماهنگی کامل میان عناصر روحی انسان. در نظر او انسانی که دیگران او را در حد اعلی‏ ستایش می‏کنند (انسان کامل) یعنی انسانی که در ناحیه روح در نهایت درجه زیباست. و همان‏طور که گفتیم زیبایی به همراه خودش جاذبه و کشش دارد، عشق‏ و طلب می‏آفریند، حرکت می‏آفریند، ستایش می‏آفریند، چنانکه ما می‏بینیم یکی از خصوصیات علی علیه السلام آن عدل و توازن و هماهنگی کاملی است که در روح این انسان ملکوتی هست، انسانی است که از قدیم او را انسان کامل الصفات و جامع الاضداد می‏شناسند. صفی الدین حلّی می‏گوید:

در وجود تو اضداد یکجا جمع شده‏اند و به همین دلیل برای تو مانندها نمی‏توان پیدا کرد. و سید رضی راجع به سخن علی علیه السلام می‏گوید: سخنی چندجانبه است و در همه جوانب زیباست. در همه جوانب، علی سخن گفته و زیبا گفته، چون روحش یک روح همه جانبه و به اصطلاح امروز یک روح چند بعدی است؛ نه تنها چند بعدی است، بلکه در عین چند بعدی بودن نوعی توازن و تناسب میان ابعاد مختلف آن برقرار است. این است که در روحها و عقلها جای دارد. این دیگر مربوط به چشم یا گوش یا شامّه و یا ذائقه و به‏طور کلی مربوط به حس نیست، مربوط به روح انسان است. انسانها بدون اینکه بتوانند زیبایی علی را تعریف کنند آن را درک می‏کنند، و چون زیبایی کشش دارد مجذوب علی می‏شوند. چهارده قرن می‏گذرد، قرنی نگذشته است که در آن علی هزارها و بلکه میلیونها مجذوب و محب نداشته باشد. حب علی چرا ایمان است؟ زیرا حب علی یعنی عشق به یک روح متعادل متوازن، عشق به انسان کامل، عشق به کمال انسانیت، عشق به آنچه خدا و پیغمبر به آن دعوت می‏کنند، و این شخص پرستی نیست، حتی شخص دوستی هم نیست، بالاتر از این است. آن که واقعاً علی را دوست دارد، خودش را دارد ستایش می‏کند که من درک می‏کنم آن زیبایی خارق العاده آن روح بزرگ را، من درک می‏کنم آن تعادل و توازن کامل را، من درک می‏کنم معنی انسان کامل را. مردی که تاریخ زمان خودش او را بکلی مطرود و منکوب و مظلوم کرده است، باز می‏بینیم بانگ ستایش اوست که از اعماق تاریخ این چهارده قرن برمی‏خیزد، نه تنها از زبان آنهایی که نامشان شیعه است بلکه از زبان اهل تسنن، و نه فقط از زبان مسلمین بلکه از زبان کافر، مسیحی و یهودی. هرکس

______________________________
(1). منتهی الآمال، ج 1/ ص 113