علل گرایش به مادّیگری، ص: 9

اندیشه‏ای به اندازه این اندیشه «دغدغه آور» باشد. هر فردی که اندکی با تفکر و اندیشه سر و کار داشته است، لااقل دوره‏ای از عمر خویش را با این «دغدغه» گذرانده است.

تا آنجا که من از تحوّلات روحی خودم به یاد دارم از سنّ سیزده سالگی این دغدغه در من پیدا شد و حسّاسیت عجیبی نسبت به مسائل مربوط به خدا پیدا کرده بودم. پرسشها- البتّه متناسب با سطح فکری آن دوره- یکی پس از دیگری بر اندیشه‏ام هجوم می‏آورد. در سالهای اوّل مهاجرت به قم که هنوز از مقدّمات عربی فارغ نشده بودم، چنان در این اندیشه‏ها غرق بودم که شدیداً میل به «تنهایی» در من پدید آمده بود. وجود هم حجره را تحمّل نمی‏کردم و حجره فوقانی عالی را به نیم حجره‏ای دخمه مانند تبدیل کردم که تنها با اندیشه‏های خودم بسر برم. در آن وقت نمی‏خواستم در ساعات فراغت از درس و مباحثه به موضوع دیگری بیندیشم، و در

واقع، اندیشه در هر موضوع دیگر را پیش از آنکه مشکلاتم در این مسائل حل گردد، بیهوده و اتلاف وقت می‏شمردم. مقدّمات عربی و یا فقهی و اصولی و منطقی را از آن جهت می‏آموختم که تدریجاً آماده بررسی اندیشه فیلسوفان بزرگ در این مسأله بشوم.

به یاد دارم که از همان آغاز طلبگی که در مشهد مقدّمات عربی می‏خواندم، فیلسوفان و عارفان و متکلّمان- هر چند با اندیشه‏هایشان آشنا نبودم- از سایر علما و دانشمندان و از مخترعان و مکتشفان در نظرم عظیم‏تر و فخیم‏تر می‏نمودند تنها به این دلیل که آنها را قهرمانان صحنه این اندیشه‏ها می‏دانستم. دقیقاً به یاد دارم که در آن سنین که میان 13 تا 15 سالگی بودم، در میان آن همه علما و فضلا و مدرّسین حوزه علمیه مشهد، فردی که بیش از همه در نظرم بزرگ جلوه می‏نمود و دوست می‏داشتم به چهره‏اش بنگرم و در مجلسش بنشینم و قیافه و حرکاتش را زیر نظر بگیرم و آرزو می‏کردم که روزی به پای درسش