درس‌های اسفار، ج 6، ص: 15

              جلسه صد و دوم

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل 15

فی أن القوة المحرکة الجسمانیة متناهیة التحریک[1]

در این فصل مبحثی طرح می‌شود که از نظر خاصی دارای اهمیت است. ما باید اول ببینیم وجهه نظر فلاسفه خودمان چیست و بعد مطلب را بررسی کنیم.

عنوان فصل این است: قوای محرکه جسمانی متناهی‌التحریک‌اند؛ یعنی قوای محرکه‌ای که در طبیعت وجود دارند، از نظر تحریک متناهی‌اند و در آنها امکان اینکه حرکتهای غیرمتناهی به وجود آورند نیست.

قبلا گفتیم تحریک غیرمتناهی به سه صورت فرض می‌شود: شِدّی، عِدّی و مُدّی. در فصل قبل در مورد تحریک غیرمتناهی شِدّی بحث کردیم و گفتیم امری محال است. اما تحریک غیرمتناهی عِدّی به این معناست که قوه‌ای منشأ حرکتهایی باشد که عددا غیرمتناهی‌اند، و تحریک غیرمتناهی مُدّی به این معناست که قوه‌ای منشأ حرکتی باشد که الی الابد ادامه دارد. این آقایان می‌گویند: محال است که قوای طبیعی اثر غیرمتناهی ایجاد کنند.