درس‌های اسفار، ج 4، ص: 19

              جلسه پنجاه و هفتـم

بسم الله الرحمن الرحیم

فصل  33

فی ربط الحادث بالقدیم[1]

مقایسه بحث ربط حادث به قدیم و بحث ربط متغیر به ثابت

اگر یادتان باشد در بحثی که در فصل بیست و یکم تحت عنوان «فی کیفیة ربط المتغیر بالثابت» داشتیم مطالبی ناقص ماند و سؤالاتی باقی ماند که ما وعده دادیم به فصل سی و سوم که برسیم مطلب را تکمیل کنیم.

این دو بحث را نمی‌شود گفت عین یکدیگرند، ولی نزدیک به یکدیگرند. در «ربط متغیر به ثابت» بحث بر سر این است که علت هر متغیری باید متغیر باشد و نمی‌تواند ثابت باشد. آنوقت این اشکال به وجود می‌آید که اینکه علت هر متغیری باید متغیر باشد، مستلزم تسلسل است (چون هر متغیری نیازمند به مغیر است و اگر آن مغیر، خودش متغیر باشد باز مغیر دیگری می‌خواهد و منتهی به مغیری که غیر متغیر باشد نخواهد شد) و براهین امتناع تسلسل در اینجا جاری است.