درسهای اسفار، ج 1، ص: 11
مفصل که گهگاه توسط استاد در هنگام تطبیق ارائه شده ولی مستقیماً به متن مربوط نبوده، در بخش توضیح درس مربوطه (و غالباً به صورت پاورقی) آمده است. با این حال به دلیل ذکر پارهای نکات در هنگام تطبیق درس با متن آنچه در بخش پایانی کتاب آمده، صرفاً توضیح متن نیست.
- دأب استاد در این سلسله دروس بر این بوده که غالباً شمهای از مطالب جلسه گذشته را در ابتدای درس یادآوری کنند. این مطالب آغازین هر درس گرچه ممکن است تکرار صرف به نظر برسد ولی به دلایلی چند به همان صورت آورده شدهاند. اولًا: همچنان که خود استاد چندین بار در آثار خود متذکر شدهاند قدم اساسی در فهم مسائل فلسفی، تصور آنهاست تا تصدیقشان. بنابراین ارائه یک مطلب با عبارات متفاوت ولو با اختلاف اندک و به تعبیر دیگر تفنن در عبارات میتواند در فهم مطالب فلسفی سودمند باشد. ثانیاً: گاهی یادآوری مطلب گذشته کاملًا تکرار آن نیست بلکه حاوی نکته جدیدی است که بعضاً خود استاد بدان اشاره کردهاند «1». ثالثاً: خواندن مطالبی که برای یادآوری در اول جلسات ذکر شده است خواننده را بهتر در فضای درس قرار میدهد و نکته آخر و البته نه کم اهمیتتر آن است که آوردن این مطالب با بنای «شورای نظارت» بر حفظ اصل کلام استاد تا حد امکان، سازگارتر است.
- نکته مهمی که خوانندگان باید مد نظر داشته باشند این است که روش بیان استاد در این سلسله دروس به گونهای است که وقوف کامل به یک مطلب و از جمله به نظر خود استاد در یک بحث، منوط به ملاحظه لااقل تمام جلسات مربوط به آن فصل است. این امر بعضاً به این دلیل است که به سبب اتمام وقت و یا طرح سؤالاتی در حین تدریس، استاد همه مطلب مورد نظر را در همان جلسه بیان نکرده و آن را در یک جلسه و یا حتی چند جلسه بعد تکمیل کردهاند. البته در موارد ضروری ارجاعات لازم در پاورقی داده شده است.
- همانطور که خواننده محترم مطلع است انتشار پاورقیهای جلد چهارم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم که بخش اعظم آن اختصاص به بحث قوه و فعل دارد، در زمان حیات استاد به تعویق افتاد و سرانجام پس از شهادت ایشان منتشر شد. درسهای اسفار آن فیلسوف شهید میتواند مکمل آن مباحث به شمار آید هر چند ایندو از دو سبک کاملًا متفاوت برخوردارند.
- تنظیم و ویرایش این اثر توسط حجة الاسلام محمد مطهری انجام شده و بازبینی نهایی به وسیله آقای دکتر علی مطهری (عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران) صورت گرفته است.
- ناگفته پیداست که راهنماییهای خوانندگان نکته سنجی که «شورای نظارت» را از نظرات نقادانه خویش بهرهمند سازند در تنظیم ادامه جلسات که عمدتاً به مباحث زمان اختصاص داشته و جلد 12 «مجموعه آثار» را تشکیل خواهد داد مورد توجه قرار خواهد گرفت.
- در پایان، امیدواریم که شیفتگان حکمت متعالیه و به تعبیر استاد در جلسه دهم همین کتاب «مکتب توأم شدن عقل و قلب» بهره وافی از این کتاب برده و پیش از آغاز مطالعه، فاتحهای به روح پرفتوح آن حکیم شهید تقدیم کنند.
- 12 اردیبهشت 1384.
- برابر با 23 ربیع الاول 1426.
- خطاطی شورای نظارت.