خدمات متقابل اسلام و ایران، ص:114

«در نیمه اول قرن هفتم میلادی همه چیز جریان عادی خود را در روم شرقی و کشور شاهنشاهی ایران طی می‏کرد. این دو مملکت برای تصرف آسیای غربی همیشه با هم در نزاع بودند. از حیث ظاهر در راه رشد و ترقی و آبادی سیر می‏کردند. مبالغ معتنابهی مالیات عاید خزانه سلاطین این دو کشور می‏شد و کرّ و فرّ تجمل و تنعم پایتختهای هر دو مملکت ضرب المثل بود. بار کمرشکن استبداد بر پشت هر دو کشور سنگینی می‏کرد. تاریخ دودمان سلاطین هر دو مملکت مشحون است از یک سلسله فجایع هولناک و زجر و آزار خلایق، و این رفتار ظالمانه دولتها مولود نفاق و شقاق مردم در مسائل مذهبی بود. در این اثنا ناگهان از میان صحاری غیر.

معروف، قومی جدید در صحنه جهان پدید آمد. قبایلی بی‏شمار که تا آن تاریخ پراکنده و متفرق و اکثر اوقات با هم در نبرد بودند، نخستین بار در آن هنگام به هم پیوستند و قوم متحد و متفق جدید را به وجود آوردند.

قومی که علاقه شدید به آزادی خود داشت، لباس ساده می‏پوشید و غذای ساده می‏خورد، نجیب و میهمان نواز بود، بانشاط، بافراست، مزّاح، بذله‏گو و در عین حال مغرور و سریع الغضب بود و همینکه آتش خشم او برافروخته می‏شد کینه جو و آشتی ناپذیر و ظالم بود. این همان قومی است که در یک لحظه کشور کهنسال و معزّز ولی فاسد و پوسیده ایران را سرنگون ساخت و زیباترین ایالات را از دست جانشینان قسطنطین ربود و سلطنت جدیدالتأسیس آلمان را پایمال نمود و ممالک دیگر اروپا را تهدید کرد و حال آنکه در شرق عالم نیز جیوش فاتح او به جبال هیمالیا راه یافتند و در آنجا هم رخنه کردند. ولی این قوم شباهتی با کشورگشایان دیگر نداشت، زیرا آیین نوینی آورده بود و اقوام دیگر را تبلیغ و دعوت می‏نمود؛ برخلاف ثنویت ایرانیان و مذهب مسیح که انحطاط یافته بود، توحید پاک و خالص آورد و میلیونها مردم به آن گرویدند و حتی در همین عصر ما مذهب اسلام مذهب یک عُشر از نژاد بشر است.»

ادوارد براون در صفحه 155 کتاب مزبور، ضمن بحث از اوستا و اینکه آیا اوستا ی واقعی باقی است یا از میان رفته است، چنین به سخن خود ادامه می‏دهد:

«اوستا متضمن اصول عقاید شخص شهیری مانند زردشت و محتوی‏