حماسۀ حسینی، ج 1، ص:15

این تقسیم بندی اختصاص به شعر ندارد، نثر هم همین‏طور است؛ نثرهای حماسی داریم، نثرهای غنایی داریم، نثرهای رثایی داریم، انواع نثرها داریم.

در جنگ صفّین در اولین برخوردی که میان سپاه علی علیه السلام و سپاه معاویه رخ می‏دهد، علی روی حساب خودش حاضر نیست که شروع کننده جنگ باشد و تمام کوشش او این است که تا حد ممکن مشکلات و اختلافات را حل بکند، بلکه بتواند معاویه و یارانش را به اصطلاح روبراه بکند، ولی یک وقت متوجه می‏شود که آنها پیشدستی کرده‏اند و شریعه یعنی جایی را که می‏شود از فرات آب برداشت گرفته‏اند.

علی علیه السلام سعی می‏کند با مذاکره مسأله را حل کند، پیغام می‏دهد که هنوز بنای جنگ نیست و می‏خواهیم مذاکره کنیم بلکه مسأله با مذاکره حل بشود، ولی طرف مقابل قبول نکرد. بنابراین یا باید اصحابش از تشنگی از پا دربیایند و یا باید جنگید، جنگی که دشمن شروع کرده است.

در نهج البلاغه است که علی علیه السلام در مقابل جمعیت، ناراحت و عصبانی از این کار می‏ایستد و یک خطبه چند سطری می‏خواند. می‏فرماید: «قَدِ اسْتَطْعَمْوکمُ الْقِتالَ» اینها گرسنه جنگند و از شما غذا می‏خواهند اما از دم شمشیر. «فَاقِرّوا عَلی‏ مَذَلَّةٍ وَ تَأْخیرِ مَحَلَّةٍ أَوْ رَوُّوا السُّیوفَ مِنَ الدِّماءِ تَرْووا مِنَ الْماءِ» لشکریانم! نمی‏گویم بروید بجنگید، بروید یکی از این دو راه را انتخاب کنید: یا تن به ذلت بدهید که آب را ببرند و شما نگاه کنید، یا اینکه این تیغها را از خون این ناکسان سیراب کنید تا خودتان سیراب شوید. «فَالْمَوْتُ فی حَیاتِکمْ مَقْهورینَ وَ الْحَیاةُ فی مَوْتِکمْ قاهِرینَ» «1» زندگی این است که بمیرید ولی فائق باشید و مردن این است که زنده باشید ولی توسری خور.

با این سخنان خود آنچنان هیجان ایجاد کرد که در کمتر از دو ساعت، دشمن را بکلی از کنار شریعه فرات دور کردند که دیگر دشمن از تشنگی له له می‏زد. ولی‏ علی علیه السلام به سپاهیان خود گفت: شما هر روز اجازه بدهید که بیایند و آب بردارند. لشکریان گفتند: آنها به ما آب ندادند، پس ما هم به آنها آب نمی‏دهیم. ولی علی فرمود:

خیر، این یک کار غیرانسانی است؛ آب یک چیزی است که هر جانداری حق دارد از آن استفاده کند. به آنها آب بدهید.

پس معلوم شد سخن می‏تواند سخن حماسی باشد و سخن حماسی یعنی سخنی که

______________________________
(1). نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 51، ص 138.