توحید، ص13

نخواهیم رسید یا دیر به نتیجه خواهیم رسید.

مقدمه اول: عمده در مسأله توحید، طرح صحیح مسأله است‏

مقدمه اول این است که مسائل از نظر پیدا کردن راه حل، بر دو قسم است: در بعضی مسائل، اشکال در پیدا کردن راه حل است، به این معنا که طرح مسأله خیلی ساده است و همه افراد در طرح مسأله یک جور فکر می‏کنند، ولی بحث در پیدا کردن راه‏حل آن است؛ مثل مسائل ساده ریاضی که وقتی دو نفر دانشجو مسأله را طرح می‏کنند، هر دو یک جور طرح می‏کنند و طرحش خیلی ساده است، ولی یکی از آنها راه‏حلی و برهانی برایش پیدا می‏کند و دیگری پیدا نمی‏کند؛ به اصطلاح منطقیین، تصورشان از مسأله یک جور است ولی در تصدیقِ به حکم، اختلاف پیدا می‏کنند.

ولی در بعضی از مسائل- که معمولا مسائل فلسفی از این قبیل است- اشکال عمده در طرح‏

صحیح خود مسأله است و اغلب، مسأله از اول به صورت صحیحی طرح نمی‏شود و اشکالاتی هم که پیدا می‏شود، از کیفیت طرح پیدا می‏شود؛ یعنی یک آدم مفکر از اولْ مسأله را به شکل ناصحیحی طرح می‏کند، بعد هم بیست سال روی آن کار می‏کند و به نتیجه‏ای نمی‏رسد، چون از اول صحیح طرح نکرده.

می‏گویند یک تفاوتی که میان مسائل فلسفی و سایر مسائل وجود دارد این است که در مسأله فلسفی عمده این است که خوب تصور شود و زحمت در این است که انسان مسأله را آن طور که هست از اوّل خوب در ذهن خودش طرح کند، و اگر بتواند خوب طرح کند، پیدا کردن راه حل برایش آسان است.

این مطلب، درباره توحید فوق‏العاده صادق است. عمده این است که ما این مسأله را از اول صحیح طرح کنیم و همه اشتباهات، ایرادها، اشکالها، شکها و شبهه‏ها هم به این دلیل است که تصور افراد از این مسأله تصور صحیحی نیست.

جواب یک اشکال‏

ممکن است در ذهن بسیاری از اشخاص این حرف بیاید که‏ «1»: شما می‏گویید توحید، فطری است و هرکسی به حکم فطرتش آن را دریافت می‏کند. اگر توحید فطری

______________________________
(1). البته ما بعد این مطلب را توضیح می‏دهیم، ولی بهتر است از همین جا به آن توجه داشته باشید.