انسان و ایمان، ص10

دوردست می‏اندیشد.

بالاتر اینکه انسان اندیشه خویش را درباره بی‏نهایتها و جاودانگیها به جولان می‏آورد و به برخی بی‏نهایتها و جاودانگیها شناخت پیدا می‏کند. آدمی از شناخت فردیت و جزئیت پا فراتر می‏نهد، قوانین کلی و حقایق عمومی و فراگیرنده جهان را کشف می‏کند و به این وسیله تسلط خویش را بر طبیعت مستقر می‏سازد.

انسان از نظر خواسته‏ها و مطلوبها نیز می‏تواند سطح والایی داشته باشد. انسان موجودی است ارزش‏جو، آرمان‏خواه و کمال مطلوب‏خواه؛ آرمانهایی را جستجو می‏کند که مادی و از نوع سود نیست؛ آرمانهایی که تنها به خودش و حداکثر همسر و فرزندانش اختصاص ندارد، عام و شامل و فراگیرنده همه بشریت است، به محیط و منطقه خاص یا قطعه‏ای خاص از زمان محدود نمی‏گردد.

انسان آنچنان آرمان‏پرست است که احیاناً ارزش عقیده و آرمانش فوق همه ارزشهای دیگر قرار می‏گیرد؛ آسایش و خدمت به انسانها از آسایش خودش با اهمیت‏تر می‏گردد؛ خاری که در پای دیگران فرو برود مثل این است که در پا بلکه چشم خودش فرو رفته باشد؛ با دیگران همدرد می‏شود؛ از شادی دیگران شاد و از اندوه آنان اندوهگین می‏گردد؛ به عقیده و آرمان مقدس خود آنچنان دلبستگی پیدا می‏کند که منافع خود، بلکه حیات و هستی خود را به سهولت فدای آن می‏نماید.

جنبه انسانی تمدن بشری که روح تمدن به شمار می‏رود، مولود این گونه احساسها و خواسته‏های بشری است.

ملاک امتیاز انسان‏

بینش وسیع و گسترده انسان درباره جهان، محصول کوشش جمعی بشر است که در طی قرون و اعصار روی هم انباشته شده و تکامل یافته است.