اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 3، ص: 12

خویش را با سطح حقایق نزدیک سازند.

یکی از چیزهایی که در کشور ما موجب شده که افراد، طالب فلسفه به زبان ساده باشند پاره‏ای از ترجمه‏های کتابهایی است که احیانا به نام فلسفه منتشر شده و نویسندگان آنها به نام فلسفه، آسمان و ریسمان کرده‏اند و هر چه خواسته‏اند به قالب زده‏اند و برخی خوانندگان پنداشته‏اند که فلسفه اروپا ساده است و حال آنکه اگر کسی کوچک‏ترین اطلاعی داشته باشد می‏داند که فلاسفه و دانشمندانی که واقعاً در خود اروپا آراء و نظریاتشان مورد احترام است کمتر کسی است که ادعا کند که از عهده فهم نظریات آنها برمی‏آید. آیا فلسفه کانت یا هگل یا هانری برگسون یا نظریه نسبیت اینشتاین یا بسیاری از نظریه‏های مهم اقتصادی و اجتماعی به همین سادگیهایی است که این ساده دلان پنداشته‏اند؟!

افکار و نظریات عالی در هر رشته‏ای خواه ناخواه دقتهایی را همراه دارد و تا انسان کوشش نکند و سطح فکر خویش را بالا نبرد موفق به درک آنها نخواهد شد.

گویند هنگامی که «ابو تمام» شاعر توانای عرب یکی از قصائد غرّای خویش را انشاء کرده بود برخی از خرده‏گیران به وی گفتند: «لم لا تقول ما یفهم؟» یعنی چرا چیزی نمی‏گویی که فهمیده شود؟ مقصودشان این بود که چرا طوری سخن نمی‏گویی که ما بفهمیم؟ ابو تمام در پاسخ گفت: «لم لا تفقهون ما یقال؟» یعنی شما چرا آنچه را گفته می‏شود نمی‏فهمید؟

اینجانب برای هر سه مقاله پاورقیهای مشروح نوشت و فقط قسمتی از اواخر مقاله 9 که مربوط به مبحث «غایات» بود باقی ماند. راجع به آن قسمت از آن جهت که با مطالب مقالات آینده بستگی داشت بهتر آن دید که به همان اندازه که در متن بیان شده قناعت کند و البته بعداً در مقاله 10 و مقاله 14 به حد لزوم درباره آن قسمت عالی در متن و پاورقیها بحث خواهد شد.

تهران- تیر ماه 1335 شمسی مرتضی مطهری‏