آشنایی با قرآن، ج 13، ص: 15

پرورش دهندگی و تربیت کردن را بیان می‌کند. با اینکه «ربّ» از ماده «رَبَبَ» است نه از ماده «رَبَی» ولی در اینجا همان معنای «رَبَی» را می‌دهد: خداوندگار، صاحب اختیار، صاحب اختیاری که آنچه را که در اختیار اوست ]پرورش می‌دهد[ نه از او استفاده می‌کند.

همیشه گفته‌ایم که «ربّ» ترجمه دقیق فارسی ندارد ولی ترجمه‌ای که شاید نزدیک باشد «خداوندگار» است. خداوندگار یعنی صاحب، صاحب اختیار؛ مثل مالک. اما خدا ربّ است، انسان هم نسبت به مملوکهای خودش ربّ و خداوندگار است یعنی صاحب است ولی با این تفاوت که انسان اینچنین صاحبی است که به وسیله آن مملوک، خودش را تکمیل می‌کند؛ یعنی آنچه که انسان صاحب اوست، او مربی و تکمیل‌کننده انسان است. انسان اگر مالک ثروت است از ثروت استفاده می‌کند، این ثروت وسیله‌ای است برای اینکه او بتواند زندگی کند، ولی «خدا صاحب است» به معنی این است که خدا تربیت کننده و مکمل اشیاء است. «انسان خداوندگار است» یعنی انسان نیازمند به آن چیزی است که خداوندگار آن است و به یک معنا او خداوندگار انسان است، چون این به او نیاز دارد؛ اگر او به این نیاز دارد این هم به او نیاز دارد. اگر انسان یک اتومبیل دارد، به اتومبیل نیازمند است. (احیانا اتومبیل هم به او نیازمند است چون کار می‌کند، باید روغنش را عوض کند و خرابیهایش را ترمیم کند ولی بیشتر از آنکه اتومبیل به او نیازمند باشد او به اتومبیل نیازمند است.) اگر انسان یک الاغ دارد، بیش از مقداری که الاغ به او نیاز دارد او به الاغ نیاز دارد. این حیوان در یک خوراک ساده‌ای به این نیاز دارد ولی این در کارش خیلی به او نیاز دارد. در واقع انسان خداوندگار هر چه که هست محتاج و نیازمند به اوست و اوست که نیاز این را برطرف می‌کند. ولی خداوند متعال یگانه ذاتی است که