آشنایی با قرآن، ج 10، ص: 14

مؤمنین و مسلمانهاست. اگرچه واجب نیست ولی از شرایط ایمان است.

قُمِ اللَّیلَ شب را بپاخیز، در شب قیام کن، قائم باش، بپاخیز، به تعبیر خود ما شب‌خیز باش. اِلّا قَلیلا مگر کمی. در همین دستور اول، آن حالت اعتدالی که در اسلام همیشه هست، فورآ رعایت می‌شود، که خود رسول اکرم نیز همیشه می‌فرمود. شب‌خیز باش، نه به معنی اینکه شب اساسآ نخواب؛ چون آیات دیگر قرآن هست که

می‌فرماید: خداوند شب را سَکنْ و زمان آرام گرفتن و استراحت کردن قرار داده است. افرادی که بنایشان را بر این می‌گذاشتند که شب هیچ نخوابند و تمام شب را به عبادت بیدار باشند، پیغمبر اکرم آنها را از این کار نهی می‌کرد و می‌فرمود : دین من و سنت من این نیست. من در شب قسمتی می‌خوابم و قسمت دیگری بیدارم و شب‌خیز.

قُمِ اللَّیلَ اِلّا قَلیلا بپاخیز شب را مگر کمی. این «مگر کمی» آیا مقصود این است که مگر کمی از شب، یعنی کمی از شب را حتمآ استراحت کن و بخواب و باقی را به شب‌خیزی و عبادت بگذران؟ ـ که ظاهر هم همین است ـ یا مقصود این است که مگر قلیلی از شبها که وضع استثنایی دارد و در آن شبها این دستور قیام لیل قهرآ به آن ترتیب عملی نیست، مثلا در مسافرتها، در جنگها، در اوضاع خاص که قهرآ برنامه در آن وقت بهم می‌خورد؛ چون این امر بر پیغمبر اکرم واجب بوده است، حال یا واجب بوده به همین معنای معمول و متعارفی که ما می‌گوییم، یا واجب بوده به معنای اینکه ایشان مانند یک امر واجب با آن رفتار می‌کرده‌اند یعنی هرگز آن را ترک نمی‌کرده‌اند.

این «قُمِ اللَّیلَ اِلّا قَلیلا» (بپاخیز شب را مگر کمی) را در آیه بعد بیشتر توضیح می‌دهد. بپاخیز مگر کمی، چگونه؟ «کمی از شب» نسبت به نوع کاری که می‌خواهد صورت بگیرد، خیلی متفاوت است. یک وقت ما از