آشنایی با قرآن 9،صفحه: 14

می‏شود: او چيست؟ اين است که پشت سرش می‏فرمايد: مَا الْحاقَّةُ آن چيست؟ منطقيين می‏گويند «ما» سؤال از حقيقت شی‏ء است:

سؤال اين است که حقيقتش چيست؟ آن چيست؟ به دنبالش می‏آيد: وَ ما ادْريک مَا الْحاقَّةُ تو چه می‏دانی چيست؟ مگر تعريف شدنی است؟ مگر می‏شود برای آن جنس و فصل ذکر کرد و حد و رسم بيان کرد و با تعريف آن را ذکر کرد؟ تو چه می‏دانی؟ مطلب بالاتر و عظيم‏تر و فخيم‏تر است از اينکه درباره چيستی و به اصطلاح «مطلب ما» ی آن صحبت بشود. پس سخن بايد درباره «مطلب هَل» آن باشد يعنی اين که وجود دارد. حال ما يک اثر وجوديش را بيان می‏کنيم، کوچکترين اثرش و اثر پيش از خودش را. (يک وقت خود شی‏ء هست بعد اثرش را ايجاد می‏کند؛ و يک وقت يک شی‏ء که می‏خواهد بيايد پيشاپيش آثارش آشکار می‏شود.) چه اثری؟ می‏فرمايد سرنوشت قومی که اين حاقّه را- که به تعبير ديگر به آن قارعه می‏گوييم- تکذيب کردند؛ ببينيد مردمی با تکذيب اين حاقه چه‏ سرنوشتی پيدا کردند! وَ ما ادْريک مَا الْحاقَّةُ از اين چيستها چيزی به دست شما نمی‏آيد چون او مافوق اين چيستی‏هاست؛ اما شما به اين مطلب توجه کنيد که چگونه اقوامی در اثر تکذيب اين حقيقت به سرنوشتهای شومی گرفتار شدند، يعنی هر قومی که اين حقيقت را انکار کند سرنوشتهای شومی خواهد داشت. سرنوشت انسان در نهايت امر بستگی به قبول اين حقيقت و ايمان به اين حقيقت و تسليم در برابر اين حقيقت دارد. اين حقيقت همان حقيقتی است که ايمان به آن سرنوشت انسان است. بعد که می‏فرمايد: وَ ما ادْريک مَا الْحاقَّةُ، می‏فرمايد: کذَّبَتْ ثَمودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ. معنايش اين است که اين حاقّه و اين حقيقت همان است که ايمان به او سرنوشت انسان است يعنی سرنوشت انسان